Tijd en familie

Uitgeverij Ambo/Anthos neemt alvast een voorschotje. Haar nieuwjaarsgeschenk is het gebrocheerde eerste hoofdstuk van De jaartelling - De geschiedenis van onze kalender, een boek van Henk Singor, waarin we kunnen lezen hoe pas in de zesde eeuw het jaar van Christus' geboorte tot jaar één werd uitgeroepen en de hedendaagse, westerse tijdrekening ingang vond. Het maakt nieuwsgierig naar het hele boek, en dat is ook de bedoeling.

Nieuwjaarsgeschenken waren in het verleden ('voor vrienden en relaties van de uitgeverij; niet in de handel') geschenken, die je als gegeven paard niet in de bek moest kijken. Het waren vaak typografische en literaire hoogstandjes. Ze konden de boodschap verkondigen dat de uitgever - als hij zich op geen enkele manier over de centen zou hoeven bekreunen - met liefde alleen zulk drukwerk in het licht zou geven.

Die tijd is helaas voorbij. Tegenwoordig heeft het nieuwjaarsgeschenk meestal uitgesproken promotionele bedoelingen, waardoor al te wilde ideeën meestal niet eens van de grond komen. Het nut telt, anders niet.

De boekjes hebben daardoor nogal aan exclusiviteit ingeboet. Het is alsof in de huidige uitgeversagglomeraties nog maar weinigen weet hebben van boekverzorging en belang stellen in het met lust vormgegeven boek. Van de oude traditie resteert niet meer dan een wat gemelijke gewoonte, passend in de bureaucratische sfeer die zich met iets feestelijks (liefde voor het vak!) maar moeilijk laat associëren.

Niettemin viel er toch nog wel wat te genieten. Meulenhoff maakte iets aaibaars van 'Mevrouw Gigengack', een verhaal van Nelleke Noordervliet; Querido koos eenzelfde vierkante vorm voor een mooi hemelsblauw bundeltje van J. Bernlef over 'Meneer Toto-tolk'; Podium drukte voor de Fair Trade Organisatie ('het huismerk van de Derde Wereld') 'een kleine kerstvertelling naar Charles Dickens' A Christmas Carol' van Manon Uphof; Johannes Bommeljé vertaalde 'naar de geest getrouw doch naar de letter vrijmoedig' de Epigrammata Traiectina (Utrechtse epigrammen) van Constantijn Huygens voor de zo met Utrecht verbonden uitgeverij Erven J. Bijleveld en Johannes van Dam schreef Twee handen op één buik over 'bellettrie en gastronomie' - 'met een keuze uit historische recepten voor de feestdagen' - voor Nijgh & Van Ditmar.

Allemaal niet onaardig, maar het gekke is dat twee beslist fraaie geschenken-in-boekvorm ons niet van uitgeverszijde, maar van elders bereikten: een bundel van Gerrit Komrij (Rook zonder vuur) van het pr-bureau Stupers Van der Heijden en het cahier Overlezen (met tekst van Kees 't Hart) van de Stichting Literaire Activiteiten Leeuwarden. Alsof anderen ter hand nemen wat uitgevers laten liggen.

Het heeft alles met de tijd te maken, waarvan Nabokovs Casanova Ivan Veen (in de incesteuze roman Ada) al zei: 'Onze meting van tijd is zinloos; de nauwkeurigste klok is een farce; je krijgt het allemaal nog eens te lezen, wacht maar af.' Ja, wat kunnen we anders?

Hetzelfde geldt voor een hausse van boeken die ons over het onderwerp 'familie' in het vooruitzicht wordt gesteld, omdat dit het thema van de Boekenweek is, even onuitputtelijk als dat van de tijd.

Op de vele familieboeken die in de loop van maart over ons uitgestort zullen worden, neemt De Arbeiderspers een voorschot met een boekje (Familieportret van Privé-domein, geselecteerd en ingeleid door Peter J. Claessens), waarin het gaat over de autobiografie en de sterke staaltjes daarvan die in de reeks Privé-domein door de jaren heen te zien zijn geweest (totdat er de laatste jaren enigszins de klad in kwam).

Willem Kuipers