Tiananmen-drama in Hongkong massaal herdacht

Van onze correspondent

Toine Berbers

HONGKONG

Voor het eerst sinds de overdracht van de Britse kolonie op 1 juli vorig jaar is er zo massaal gedemonstreerd. 'Heel China is veroordeeld tot zwijgen, maar Hongkong kan en moet zijn stem laten horen', zei Leung Man-kwong. Leung en andere organisatoren scandeerden met gebalde vuist de namen van studentenleiders die nog gevangen zitten.

Er waren tussen dertig- en veertigduizend demonstranten in Victoria Park. Zij luisterden naar een telefoongesprek met Wang Dan, de leider van de '89-beweging die in april naar de Verenigde Staten mocht vertrekken. Wang noemde Hongkong zijn tweede vaderland, 'dat een belangrijke rol speelt in de strijd voor politieke hervormingen in China'.

Tevoren had Wei Jingsheng, de beroemdste dissident, in een videoboodschap opgeroepen de doden niet te vergeten. 'We zijn in het stadium gekomen dat China de democratie niet langer kan tegenhouden', voorspelde hij.

De opkomst lag beduidend lager dan de 55 duizend van vorig jaar, maar de organisatoren weten dit aan de striemende regen. 'Dit is niet slecht', vond Martin Lee, leider van de democraten, de grootste oppositiepartij. Zij won tien dagen geleden de meeste van de direct verkiesbare parlementszetels. 'De democratische ambitie is sterk', concludeerde Lee.

Veel demonstranten zijn vastbesloten met de herdenkingen door te gaan. 'Ik herinner me Tiananmen als de dag van gisteren', zegt secretaresse Debbie Yau. 'De studenten zijn voor het hele Chinese volk gestorven.' Maar de roep om meer zeggenschap was niet alleen voor Peking bedoeld.

'Onze regering is niet democratisch en dat moet veranderen', zegt onderwijzer Yuen Lo-mai, doelend op de door Peking benoemde bestuurders van Hongkong, die vorig jaar het protest kleineerden. Yuen wil een zo snel mogelijke omzetting van het gedeeltelijke kiesrecht in een algemeen kiesrecht.

Vorig jaar was angst voor het Chinese bewind de belangrijkste drijfveer van demonstranten. Nu toonden ze zich strijdbaar. 'China moet weten dat wij ons niet van de straat laten schieten', zegt computerprogrammeur Peter Lau.

De eerste reacties van hogerhand waren bemoedigend. Volgens woordvoerder Zhu Bangao van Buitenlandse Zaken in Peking zullen 'dergelijke manifestaties de betrekkingen tussen Hongkong en China niet beïnvloeden'. Een jaar geleden had toenmalig vice-premier Qian Qichen gedreigd dat zulke betogingen in de toekomst niet zouden worden getolereerd.

China stuurde vorig jaar op 1 juli het gekozen parlement naar huis, maar liet zich daarna opmerkelijk weinig in met het bestuur in Hongkong. Anson Chan, de nummer twee in de bestuurlijke hiërarchie van de stad, zei gisteren dat de betoging toont 'hoe sterk onze democratie is'. In Peking zelf was de politie in opperste staat van paraatheid.

Zoals in voorgaande jaren was in de aanloop naar 4 juni de spanning in de Peking opgelopen. Dissidenten kregen te verstaan zich koest te houden, universteiten stonden onder politiebewaking. Buitenlandse kranten mochten pas verschijnen nadat van alle herdenkingsberichtgeving was verwijderd.

Ex-politburolid Bao Tong greep deze verjaardag niettemin aan om een gewaagde oproep te doen tot politieke hervorming. Bao zat zeven jaar vast wegens zijn sympathie met het studentenprotest van negen jaar geleden. 'De Chinese communistische partij heeft een hoop stomme dingen gedaan,' vertelde hij journalisten. 'De wortel van het probleem is het ontoereikende politieke systeem.'

De afgelopen maanden is het intellectuele klimaat in Peking enigszins vrijer geworden. Met name gepensioneerde professoren plieten voor meer democratie en mensenrechten. Maar ook in de partijgelederen vindt volgens ingewijden opener discussie over liberalisering plaats.