Thorbecke is vader van grondwet 1848

De grondwet van 1815 bezorgde de uitvoerende macht een overwicht dat tot uitdrukking kwam in het koninklijk benoemingsrecht van allerlei functionarissen (Eerste-Kamerleden bijvoorbeeld) en gaf weinig ruimte aan de beginselen van volkskeuze en geregelde afwisseling. Het stelsel van volksvertegenwoordiging werd gekenmerkt door een getrapt en standsgewijs kiesrecht van ridderschap, steden en landelijke stand die opengevallen plaatsen in de Provinciale Staten aanvulden waaruit dan periodiek vertegenwoordigers in de Tweede Kamer werden gekozen.

De grondwet van 1848 beperkte het benoemingsrecht, schafte kiesstanden af en schiep ruimte voor de beginselen van volkskeuze en geregelde afwisseling. De Tweede Kamer, Provinciale Staten en gemeenteraden werden voortaan direct gekozen en de Eerste-Kamerleden werden niet meer benoemd, maar gekozen door de Provinciale Staten.

Door de verankering van democratische vrijheden in de grondwet en het beginsel van ministeriële verantwoordelijkheid veranderde na verloop van tijd het politieke spel. Dit alles kwam uit de koker van Thorbecke die met recht als geestelijke vader van het Nederlandse constitutionele en democratische bestel aangemerkt kan worden.

Willem II was een romanticus, wispelturig, en gemakkelijk te beïnvloeden en bepaald geen visionair die overliep van vrijzinnige, liberale denkbeelden. Hij viel niet alleen uit de toon door zijn kostbare passie voor kunst, maar ook door minder verheven passies en activiteiten waarvan louche lieden in zijn entourage gebruik maakten om hem geld af te troggelen.

Willem II maakte weliswaar de grondwetsherziening mogelijk, maar Thorbecke greep de kans aan om zijn 'persoonlijke, visionaire missie' op het constitutionele bestel een duurzame en effectieve vorm te geven. Hij verdient daarvoor nog steeds alle lof.

Pieter Stokvis is historicus.