Theresa May offert zichzelf op voor ‘haar’ Brexit, maar krijgt het Lagerhuis niet mee

De onoverzichtelijkheid in Westminster werd woensdagavond laat nog groter dan die al was, toen bleek dat de leden van het Lagerhuis elke andere vorm van de Brexit hadden verworpen, inclusief het annuleren van de Brexit. Alleen het voorstel van Kenneth Clarke, ‘Father of the House’, om de Britten bij de Douaneunie te houden, bleek een kleine kans te hebben gemaakt, met 264 stemmen voor. Het enige wat nu voor de hand ligt, zijn parlementsverkiezingen, iets waar Labourleider Jeremy Corbyn al tijden naar verlangt.

May had de ultieme poging gedaan de impasse te doorbreken door in een emotionele toespraak te aanvaarden dat binnen haar partij ‘behoefte is aan een nieuwe koers’. Een dag na het Britse vertrek uit de EU (op 22 mei) kan wat haar betreft de strijd om haar opvolging beginnen, zodat 10 Downing Street in juli een nieuwe bewoner krijgt. Ze had haar vertrek nog niet aangekondigd of Boris Johnson liet weten haar deal, door hem eens omschreven als ‘een bomgordel’, te steunen.

De vreugde over deze scalp was kort. Even later gooide een andere prominente brexiteer een emmer koud water over Mays belofte. ‘Ik ben ziedend over dit toneel’, foeterde Steve Baker. ‘Waar is de vrijheid als we onszelf niet besturen? ‘Luid applaus viel hem ten deel. Vervolgens kwam de DUP met een persverklaring die de genadeklap voor het akkoord lijkt te zijn. De Noord-Ieren vrezen dat het akkoord de band met het Verenigd Koninkrijk losser maakt.

May heeft de laatste maanden alles geprobeerd om haar akkoord te verkopen, van het uitdelen van ridderordes aan tegenstanders tot het beloven van geld aan Lagerhuisleden die veel Brexit-stemmers vertegenwoordigen. Vorige week besloot ze de brexiteers onder druk te zetten door de No Deal van tafel te halen en met lang uitstel te dreigen. Maandag deed het Lagerhuis een machtsgreep door de zittingsagenda te pakken en stemmingen over zachtere Brexitalternatieven te forceren.

Noorwegen-optie

Terwijl het Lagerhuis woensdag debatteerde over de Noorwegen-optie, het intrekken van artikel-50 en een nieuw referendum, kwamen elders in het parlement de Tories bijeen om het verlossende woord van hun 62-jarige leider aan te horen. Een grote verrassing was het niet. Voor May zat er niets anders op. Eerder op de dag was ze opvallend opgewekt en levendig tijdens het vragenuurtje, alsof een last van haar was afgevallen. Op een vraag over haar toekomst antwoordde ze dat ze veel had bereikt. Voor de goede verstaanders was het toen al duidelijk.

De dag was goed begonnen voor de premier toen Jacob Rees-Mogg liet weten nu toch voor haar akkoord te zullen gaan stemmen, het akkoord dat hij eerder had afgedaan als paspoort naar een vazalstaat. ‘Een half brood is beter dan helemaal geen brood’, luidde zijn simpele redenatie, eraan toevoegend dat ‘de een me zwakte zal verwijten en de ander verraad’. Onder de Jacobijnen bleef evenwel weerstand bestaan tegen het compromis dat volgens critici een half vertrek uit de EU behelst. Vooral Conservatieve kiezers moeten er niets van hebben.

May zal nu waarschijnlijk toch nog pogingen wagen om zowel de Bakers van haar partij als de Noord-Ieren te verleiden. Ze wil de (derde) stemming vrijdag houden, de oorspronkelijke Brexitdatum, omdat er anders overleg met Brussel moet komen over een nieuwe Brexitdeadline. Er dook woensdag nog een ander probleem voor May op: Lagerhuisvoorzitter John Bercow herinnerde de regering eraan dat er alleen een stemming kan komen als er echte wijzigingen zijn aangebracht in het akkoord.

In Straatsburg had Donald Tusk eerder gepleit voor langer uitstel, in de hoop dat de Brexitbeslissing op een of andere manier kan worden herzien. ‘Je kunt zes miljoen mensen die een petitie hebben getekend om de Brexit te annuleren en een miljoen mensen die hebben gedemonstreerd voor een referendum niet verraden’, beweerde hij. Wat hem betreft gaan de Europese leiders akkoord met een uitstel tot volgend voorjaar, om precies te zijn 1 april.

De kans op een nieuw referendum is nog niet bekeken. Tenzij Mays deal op miraculeuze wijze wordt aangenomen, gaat het Lagerhuis maandag stemmen over de twee populairste - of minst impopulaire - opties. Het idee voor een referendum werd woensdag welkom geheten door Dominic Cummings, de strateeg achter de Leave-campagne. Hij riep activisten op zich voor te bereiden. ‘Denk eraan’, schreef hij op zijn blog’, vorige keer wonnen we ondanks het feit dat de gevestigde orde de macht en het geld aan haar zijde had.’

Volgens hem verloor het establishment omdat het geen antwoord had op effectieve activisme van Leave en ‘letterlijk geen idee had waarmee men bezig was’. Hoewel de peilingen nu op Remain wijzen, voorspelt hij dat een overwinning ‘makkelijker zal zijn dan in 2016’. Cummings, aan wie de televisiefilm Brexit: The Uncivil War was opgehangen, zei zich dood te hebben geërgerd aan de puinhoop die zijn ‘narcistisch-verwarde’ geestverwanten van de European Research Group hebben gemaakt, doelend onder meer op Rees-Mogg en Johnson.

‘Jongens’, schreef hij, ‘de meeste van jullie waren te druk met jagen of skiën of meisjes versieren in plaats van het echte werk te doen.’