Theo Hiddema schurkt veilig tegen het kwade aan

U doet in de biografie die er over u is verschenen nogal wat uitspraken over uzelf die niet bepaald bescheiden zijn.

'Arbeidsvreugde! Wat is daar onbescheiden aan?'

Ik wil er een paar voorlezen.

'Nou, ik ben benieuwd.'

'Hij had een civiele advocaat en die heb ik weggeblazen.'

'Is gebeurd.'

'Wat me enorm helpt bij de bestudering van een dossier is dat ik een zaak goed kan visualiseren.'

'Dat moet je zeker kunnen.'

'Vervolgens komt het niet zelden voor dat de cliënt betoverd raakt door mijn pleidooi.'

'Inderdaad. Dat is het allerleukste.'

'Dat ik dit vak kan uitoefenen, betekent dat ik een grote souplesse van geest heb.'

'Dat moet wel.'

Wat voor soort iemand doet dit soort uitspraken?

'Iemand met arbeidsvreugde!'

Of iemand die nogal vol is van zichzelf.

'Maar je moet het toch ook helemaal zelf dóén? Ik kan niet om mezelf heen. Elke goede strafpleiter is egocentrisch.'

Af en toe heb ik het idee dat het een pose is, dat zelfverzekerde, die eigendunk van u. Dat het een houding is die u goed van pas komt.

'Daar geloof ik niks van. Ik ben een open boek. Je kunt me raken met alles. Ik heb geen pose nodig om mijn onkwetsbaarheid te verzekeren. Ook ik ben iemand van stemmingen en humeuren. Als ik mezelf aanschouw, denk ik: goh, wat heb ik toch een vreugde in mijn werk.'

Theo Hiddema (70) is een van de oudste nog actieve strafpleiters van Nederland, maar begin daar maar liever niet over. 'Ach, toe nou! Is dat zo? Is daar onderzoek naar gedaan?'

Uw biograaf schrijft het.

'Oh, daar heb ik overheen gelezen. Kan ik er wat aan doen dat ik 70 ben? Dat zegt toch niks over mij? Ik sta daar totaal niet bij stil. Ik weet dat als ik het op een dag niet meer lollig vind, dat als ik ga aarzelen of weerzin krijg... Dat heb ik soms wel eens, hoor. Als ik weer naar zo'n huis van bewaring moet, ergens in een industriewijk. Al het bezoek moet dan door een detectiepoortje. En dan staat er een creoolse familie voor je in de rij, behangen met gouden kettingen. De ene ketting af, poortje piept. De tweede af, poortje piept. Voordat ze er allemaal pieploos door zijn, sta je soms, oh my god, een kwartier te wachten. Je tijd te verdoen. Daar word ik tegenwoordig chagrijnig van. En dat had ik vroeger minder.'

Dan denkt u: ik had u ook in een huisje in Zuid-Frankrijk kunnen zitten.

'Ja, dat zijn wel visioenen die je dan krijgt, bij zo'n poortje. Getverdemme zeg.'

Zou u kunnen stoppen met werken?

'Nee, de schoorsteen moet roken. Ik moet personeel betalen en ik moet de hypotheek op dit pand aflossen.'

Waarom vindt u het vervelend als ik over uw leeftijd begin?

'Dat vind ik helemaal niet. Ik vind het niet vervelend om ouder te worden. Ik heb alleen nooit tijd om op vakantie te gaan, dus dat huisje van u, laat dat maar even zitten.'

Over Hiddema verscheen in september een biografie, Mr. Hiddema, geschreven door journalist Stan de Jong. De auteur schrijft in zijn voorwoord: 'Het voorstel (om zijn biografie te schrijven, red.) werd als vanzelfsprekend door Hiddema aanvaard. Alsof hij verbaasd was dat het hem niet al jaren eerder was gevraagd.' De advocaat: 'Dat zou kunnen, dat weet ik niet meer.'

Worden de opbrengsten verdeeld?

'O, ik krijg maar een heel klein beetje. Ik doe het allemaal voor Stan.'

Echt waar?

'Het is prettig als het boek wordt gelezen, maar er zit geen financiële noodzaak achter. Ik kijk wel altijd even of er een stapel bij de Bruna ligt. Ik heb laatst zelfs een fotootje gemaakt, ik zal het u laten zien. Eens even kijken.'

Hiddema pakt zijn oude Nokia erbij. 'Hier, de top-10. Onderaan stond Jan Mulder. En op nummer 8 sta ik. Leuk, hè? Het is de bestverkochte advocatenbiografie tot nu toe. Dat is logisch, want het is een spannend boek en het is niet duur.'

Een paar weken na het verschijnen van het boek spande Hiddema een kort geding aan tegen cartoonist Ruben Oppenheimer, die de advocaat in een tekening 'louche' had genoemd. Hiddema won de zaak, het hoger beroep loopt nog. 'Het werd me te gortig. De heer Oppenheimer koestert een pathologische belangstelling voor mij in combinatie met het woord louche. Hij heeft me al drie keer louche genoemd. En ik wil niet met het woord in verband worden gebracht. Die tekeningen gaan heel Nederland door.'

Wilde u niet gewoon een relletje om uw boek in de aandacht te krijgen?

'Wat een onzin. Ik heb helemaal geen zin om zo'n sierlijk boek door de ratten te laten besnuffelen. Dat tekeningetje is gepubliceerd in een stadskrantje, verder is het niet gekomen.'

Inmiddels heeft het hele land die tekening gezien.

'Maar dat komt niet door mij.'

Iedereen heeft die tekening gezien door die zaak.

'Ja, want als je aan iemand van de pers komt, betreed je heilige grond. Die mensen zijn zo nobel, die moet je ab-so-luut met rust laten. Want anders is de persvrijheid in het geding! Wat een kul. Achteraf denk ik: wat heb ik me op m'n nek gehaald? Ik heb zelf de aandacht mede veroorzaakt, ja, dat kun je rustig zeggen. Ellende. Toen verloor hij ook nog en was hij de martelaar van de persvrijheid. Maar nu wordt het juridisch pas echt interessant.'

Wat zou u zeggen als u zijn advocaat was?

'Zo'n bewering als louche kan er pas mee door als er een feitelijke grondslag voor is. Dus die advocaat moet op zoek naar momenten waarop ik mij heb leren kennen als louche. Kijken wat-ie vindt. En voor de rest kan hij zeggen: dit moet kunnen. Maar daar ben ik het dus niet mee eens.'

Hiddema houdt kantoor in Maastricht, waar zijn personeel werkt, en in Amsterdam, waar hij graag alleen is om 'optimaal te genieten van de esthetische omgeving' en om 'pleidooitjes' te maken, zonder gestoord te worden door 'ratelende machines en personeelsgemiezemuis'. Er staat geen computer.

Wie is dat op dat schilderij achter u?

'Ik zou het niet weten.'

Het hangt op een nogal prominente plaats.

'Dat mannetje spreekt mij aan. Keurig schoeisel, een kijkertje, hij staat op een golfterrein en hij kijkt goedgemutst om zich heen. Die gaat na gedane taken te bedde en koestert zijn gezin. Ik zie dat schilderij - geschilderd door Charles Watelet - als een ode aan het burgerlijk bestaan. Zo moet je leven.'

Maar zo bent u toch zelf helemaal niet?

'Het burgerlijk bestaan trekt mij, omdat het een façade is waarachter veel schuilgaat. Als je als burger leeft en alles op orde hebt, pas dan kan je geest op avontuur gaan. Snapt u? Dat moet je kunnen in dit métier, er onbekommerd op los piekeren. Je moet niet worden afgeleid door zorgen die de bon vivant met zich meedraagt, zoals katers en echtscheidingen.'

U bent geen bon vivant?

'Nou, ja. Het schilderij spreekt me zeer aan. Het mannetje spreekt me zeer aan. Prima. Mag ik roken?' Hiddema steekt een mentholsigaret op. Hij drinkt veel koffie. 'Ja, want ik heb buikgriep. Of koffie dan een goed idee is? Ja, een heel goed idee.' Natuurlijk ziet Hiddema er weer onberispelijk uit. Al wordt hij er wel eens moe van dat hij altijd een 'dandy' wordt genoemd. Hij heeft een verzameling klassieke auto's, maar hij rijdt er nooit in, zegt hij. 'Ik wil ook helemaal niet als dandy worden bejegend. Ik ben gewoon esthetisch georiënteerd. Ik bruuskeer anderen niet door me te kleden in afvalproducten. U kunt dat beschouwen als een eerbetoon aan mijn omgeving. Met arrogantie heeft het niets te maken.'

De advocaat groeide op in het Friese Holwerd, hij was een nakomertje - zijn twee broers zijn negentien en eenentwintig jaar ouder - en werd opgevoed door dienstmeisjes. Vader Upt Hiddema was herenboer en welgesteld. De jongste Hiddema was lastig en wilde volgens zijn ouders niet deugen. 'Ik spijbelde, school was voor mij een dwangkolonie.' Ze stuurden hem als 11-jarige naar een gastgezin en een paar jaar later naar jongensinternaat Hommes, in het Groningse Hoogezand-Sappemeer.

Voor andere jongetjes was het internaat traumatiserend, voor u niet.

'Ik was er mentaal geknipt voor. Ik heb een fijnmazig psychologisch brein. Ik sloot bondgenootschapjes met de sterksten. Je laat je kwetsbare kanten niet zien. Het hele systeem was gebaseerd op verraden en klikken. Natuurlijk is ieder kind egocentrisch, maar de meesten worden gecorrigeerd door hun ouders, broers en zussen. Op het internaat kon men mij niet op die manier corrigeren. Het kon me weinig schelen wat iemand van mij dacht.'

Lijkt u op uw ouders?

'Pffff. Ik ben zo terug. Even wat koffie halen.' Vanuit de keuken: 'Ik zei dat ik geen thee had, maar is dat nou wel waar? Ik heb wél thee! Zal ik thee zetten?' Hiddema zet een pan met water op het vuur.

'Lijk ik op mijn ouders? Daar schrok ik even van. Ik was op mijn 11de de deur uit. Ik heb weinig herinneringen aan mijn ouders. Dus is het moeilijk te zeggen.'

Heeft u dat gebrek aan herinneringen ooit als een gemis ervaren?

'Ik zou het prettig vinden als ik nu even naar ze toe kon gaan, kon aanbellen en kon zeggen: ik ben jullie zoon. Gewoon, zoals u hier nu zit, zo zou ik ze willen vragen hoe ze terugkijken op hun omgang met mij. Ik heb nooit iets gevraagd over de dingen die ertoe deden. In het Friese milieu is geen ruimte voor sentimentele ditjes en datjes.'

Hebt u zich ooit afgezet tegen uw vader?

'Hij was lid geweest van de NSB, dat was natuurlijk prachtig materiaal. Als er ruzie in de tent was, gebruikte ik dat tegen hem. U was fout in de oorlog, en nu wilt u mij de les lezen? Zo kon ik elke discussie met mijn vader voor mij prettig laten verlopen. Het was puur het landbouwbeleid dat hem aansprak. Hij heeft zijn lidmaatschap net te laat opgezegd.'

U kreeg er later spijt van dat u uw vader zo had aangevallen op zijn oorlogsverleden. Waarom?

'Omdat het vuil was, onbezonnen. Hij was een makkelijk doelwit, maar hij had geen weeffouten in zijn karakter. De hele episode heeft verwoestend gewerkt. Hij moest een boete betalen, zijn reputatie was bezoedeld.'

Heeft hij ook spijt gehad omdat hij zich achter een foute ideologie had geschaard?

'Nee, want hij heeft de ideologie alleen omarmd voor zover het ging om het landbouwbeleid. Hij was vergroeid met zijn grond, vandaaruit kwamen zijn politieke keuzes. Hij is eruit gestapt toen hij hoorde dat het in Duitsland niet pluis was met de Joden. Mijn vader had niks tegen Joden. Dat speelde niet in de agrarische gemeenschap.'

In het boek staat dat u het een genoegen vond om de nationaal-socialiste Florrie Rost van Tonningen te verdedigen. U noemt haar 'een enig mens' en een sieraad voor de samenleving.

'In zekere zin een sieraad voor de samenleving - zó zei ik het, omdat ze op hoge leeftijd nog een fabriek bestierde en een blanco strafblad had. Misschien is het een weeffoutje in mijn geweten, maar ik stel me open voor de menselijke ziel. Ik vond een heleboel van haar trekjes plezierig. Ik kon met haar lachen. Ze was weerbarstig.'

Het zat u niet in de weg dat er aan de muur portretten van Himmler en Hitler hingen?

'Natuurlijk niet. Ik was godsblij dat mij een inkijkje was gegund in zo'n historisch pand. Ik kom daar niet als afgevaardigde van de meningenpolitie.'

Dat uw vader bij de NSB zat, was een extra drijfveer om de weduwe te verdedigen, zegt u in uw biografie. U kon iets repareren in uw relatie met uw vader.

'Als hij nog had geleefd, had hij kunnen zeggen: eerst krijg ik van je op mijn lazer en daarna kruip je op schoot bij Rost van Tonningen, terwijl zij tien keer zo erg was als ik. Dat had ik hem gegund.'

Hiddema verdedigde talloze zware criminelen - vaak geruchtmakende zaken, waardoor hij regelmatig het nieuws haalde. Hij deed controversiële uitspraken over de islam, is aanhanger van de PVV en werd twee keer geschorst door de tuchtrechter.

Ook zei hij dat hij van plan was een wapenvergunning aan te vragen en een pistool te kopen, nadat er op de Herengracht was ingebroken. Nog een jaar trainen op de schietclub, dan is het zover, zegt Hiddema. 'Ik wil wel een revolver, zo'n cowboymodel. Schieten is enig. Ik liep als kind op de boerderij al met een luchtbuks rond, dood en verderf zaaiend. Mijn eigen moeder plukte zo'n duif en maakte er heerlijke boutjes van. Als jongen ben je dan trots, hoor.'

Zou u nog steeds op de PVV stemmen?

'Er zit niks anders op. Ja, Wilders wil de moskeeën dicht. Nou, dat wil ik niet. Maar zo'n uitspraak interesseert me geen lor, want zo'n wet komt er toch nooit. Er komen niet minder, minder, minder Marokkanen. Dat is aandachttrekkerij. Ik stem op de PVV uit strategische overwegingen. Elke stem naar de PVV gaat niet naar de VVD of de PvdA, en dat is al heel wat. Want daar zitten de carrièrepolitici aan wie ik een hekel heb.'

U zegt in uw biografie: 'Ik heb nog nooit een religie meegemaakt zoals de islam, waar uiteindelijk alles, als je het op de keper beschouwt, vol haat zit. Er is geen sprankje hoop.'

'Dat is ook zo. Er voltrekt zich van allerlei verschrikkelijks uit naam van die religie. Dan kun je zeggen: dat zijn geen echte moslims, maar daar denken ze zelf anders over.'

Welke ervaringen heeft u met moslims in uw eigen praktijk?

'Het is geen kenmerk van een moslimachtergrond dat men de positie waarin men als verdachte verkeert, wijt aan eigen schuld. Het is altijd de ander. Men noemt dat schaamtecultuur. Welzijnswerkers zeggen: ze kunnen hun kwetsbaarheid niet tonen. Maar dat is gelul. Als je ze het mes op de keel zet, dan nog zullen ze niet toegeven dat het hun eigen schuld is. Omdat ze het een ongelovige niet waard vinden ingewijd te worden in hun diepste gedachten.'

Moet u die mensen dan wel verdedigen?

'Luister eens even, ik ga ze niet als hulpverlener te lijf. Ik heb mijn juridische instrumentenkoffertje en ik werk toe naar een afscheid, niet naar constante begeleiding.'

Heeft u nog veel islamitische cliënten?

'O, zeker. Er zijn wel eens cliënten opgestapt omdat ze hadden gehoord dat ik op de PVV stemde en een anti-islamiet was. Ik heb ook wel eens gehad dat ze mij erop aanspraken. Ik zei dan: wees blij. Want als ik bekend sta als iemand die niet al te spontaan omgang verkiest te hebben met Marokkaanse klandizie en ik kom wel met jou, dan zou de rechter wel eens kunnen denken dat je een uitzonderlijk goed mannetje bent.'

Zijn er mensen die u niet zou verdedigen?

'Nee. Zelfs de grootste smurriezaak kan juridisch nog interessant zijn. Ook kindermoorden. Ik heb eens een vader verdedigd die twee van zijn kinderen had gewurgd, alleen maar om de moeder te raken.'

Is het moeilijk tegenover zo iemand te zitten?

'Helemaal niet. Omdat zo'n man dan heel intelligent en erudiet blijkt te zijn. Hij was berekenend te werk gegaan, want hij had gewacht tot de moeder weg was. En twee kinderen wurgen is een klus, hoor. Maar uiteindelijk heeft hij simpelweg spijt. Het kan. Als het hem kan gebeuren, kan het dan niet bij iedereen gebeuren? Zegt u het maar.'

Heeft het vak een tol geëist van uw privéleven?

'Een tol, dat klinkt als iets bezwarends. Als ik het vak niet had gehad, was ik misschien een chagrijn geworden. Het wringt af en toe, omdat mijn vrouw wel eens een paar weken met vakantie zou willen. Dat kan niet.'

U heeft een dochter en kleinkinderen. Heeft u daar contact mee?

Knikt. 'Nu weer wel. Na de echtscheiding van haar moeder is het contact met mijn dochter jarenlang verdwenen. Geen idee waarom. Pas toen ik in Amsterdam kwam wonen en mijn dochter volwassen was, is het contact hersteld. Misschien was het goed, want ik ben geen vader die knuffelenderwijs een kinderloopbaan begeleidt. Dat is mij nu bespaard gebleven. Huiselijkheid en kindervreugde, dat zijn voor mij dingen die onverenigbaar zijn.'

U houdt niet zo van kinderen.

'Nee. Ik ben erg op mijn eigen rust en privacy gesteld. Ik heb nu twee kleinkinderen - we zullen zien hoe dat zich ontwikkelt. Maar ik ben niet iemand die zegt: wat héérlijk.'

Zonder zijn vak had Hiddema zomaar op het verkeerde pad kunnen belanden, zegt hij. 'Ja, omdat ik zeer avontuurlijk ben ingesteld en weinig geduld heb. Dat zijn hebbelijkheden waardoor je, als je niet verankerd bent in een baantje, risico's loopt. Omdat je vatbaar bent voor onmiddellijke behoeftebevrediging, en dat is de motor achter criminaliteit. Ik verlustig me aan de onhebbelijkheden van mijn cliënten, mijn baan houdt mij in het gareel.'

Zo kunt u veilig een beetje aanschurken tegen het kwade.

'Daar komt het wel op neer. Dat vind ik leuk. Anders was ik wel duivenmelker geworden.'

Koos u daarom voor het strafrecht?

'Het is simpel. Ieder mens wil zich uiten, onderscheiden van zijn medemens en heeft de behoefte om aan de kost te komen. Als je die drie bij elkaar optelt, ben je als strafpleiter op je plek. En je kunt mensen helpen - er staat iets op het spel in het strafrecht.'

Is mensen helpen voor u een belangrijke drijfveer?

'Ik vind het prettig als ze waarderend naar me opkijken.'

Dat is iets anders.

'Als het product wat ik lever met zich meebrengt dat mensen tegen me opkijken en me dankbaar zijn, dan streelt dat dat het een aard heeft. Ik zou niet weten wat daar verkeerd aan is.'