Thema's zijn van alle tijden
In de verhevigde strijd om behoud van de lezer probeert ook de Volkskrant zich nadrukkelijker te profileren. De tijd waarin eerst rooms-katholieke en later progressieve lezers zich als vanzelfsprekend abonneerden op deze krant, zijn allang voorbij....
Sinds het begin van de jaren negentig tracht de Volkskrant zich vooral te onderscheiden met kwalitatief goede journalistiek op basis van een brede agenda. Er wordt meer dan vroeger ingespeeld op de behoefte aan service en verstrooiing.
Daarmee is de kous niet af. Onderzoek wijst uit dat een brede, veelzijdige krant op prijs wordt gesteld. Maar lezers verwachten meer. Ze willen geprikkeld worden, uigedaagd. Van de krant wordt een kritische houding verwacht. Aandacht voor 'alles' kan leiden tot een 'te correct' en saai dagblad, dat de lezer overvoert met informatie.
De boodschap is helder: de krant moet herkenbare keuzes maken. Niet op basis van een starre ideologie, dat is nu ook bij de Volkskrant een beladen woord, maar op grond van het autonoom 'onderscheidend vermogen'. De redactie speelt daarop in met onder meer de selectie van eigen thema's.
Naast het reguliere nieuws worden die nadrukkelijk aan de orde gesteld. Elk thema moet maatschappelijk relevant zijn, geschikt voor journalistiek onderzoek en duidelijk af te bakenen.
Tussen 17 februari en 17 maart hebben de lezers kennis kunnen nemen van de eerste poging. De redactie richtte de schijnwerper onder de titel De Genetische Revolutie op alles wat te maken heeft met DNA. Een gewaagd experiment met een complex thema.
Er verschenen 36 lezenswaardige verhalen over een breed scala aan onderwerpen, van DNA in het strafproces tot de smaak van genetisch gemanipuleerd voedsel.
Twaalf van deze vooraf geplande artikelen maakten deel uit van de discussie op de Forum-pagina's. Het aanbod op de nieuwspagina's bestond vooral uit achtergrondverhalen. Het eigen nieuws bleef beperkt. Drie keer haalde De Genetische Revolutie de voorpagina.
Het 'reguliere' nieuws over DNA liep intussen gewoon door, bijvoorbeeld over de rol van het DNA in het proces over het fatale Dover-transport, over politieke onrust over onwettig DNA-onderzoek en over het gesteggel in Europees verband over gebruik van DNA voor signalementen.
Het belangrijkste nieuws over genetica ('de mens heeft maar tweemaal zoveel genen als een fruitvlieg') diende zich ongepland vijf dagen voor de start van het DNA-thema in de Volkskrant aan. Weer bleek: nieuws is per definitie grillig en slechts tot op zekere hoogte afdwingbaar. Er is een grens aan de mate waarin een krant maatschappelijke processen kan beïnvloeden. Dat geldt ook voor het publieke debat.
De discussie op de Forum-pagina's over DNA werd exclusief gevoerd door wetenschappers, deskundigen op het gebied van genetische manipulatie en een enkele politicus. In de brievenrubriek reageerden 'doorsnee lezers' nauwelijks op het thema. Op de website van de Volkskrant was de kring deelnemers iets groter. In totaal kwamen er in vier weken 150 reacties binnen van ongeveer veertig geïnteresseerden. Naast de experts reageerden ook leken op het gebied van DNA.
Een brede discussie komt niet op gang als het onderwerp (nog) onvoldoende onder het publiek leeft. Als thema's geforceerd worden gebracht, dreigt een overkill aan artikelen de aandacht - bij gebrek aan urgentie - eerder dood te slaan dan te stimuleren. Tijdstip en maatvoering zijn cruciaal.
Een thematische aanpak is uitstekend geschikt om de eigen identiteit van de krant te benadrukken. Journalistiek betekent voortdurend keuzes maken. De Volkskrant kan met deze prioriteitstelling laten zien wat ze belangrijk vindt. Maar in de uitwerking van de gekozen onderwerpen kan de redactie wat minder dwingend te werk gaan. De suggestie van een totaalaanbod binnen een periode van vier weken, geeft het idee dat het ervoor en erna allemaal een stuk minder zal zijn.
Complexe processen als de genetische revolutie laten zich niet vangen in een vastomlijnd kader, maar kunnen beter gevolgd worden van dag tot dag, vaak jarenlang. Dat vergt meer aandacht en uithoudingsvermogen, maar vergroot de deskundigheid en de kans op exclusief nieuws.
De redactie wil met de thema's die nog volgen die weg inslaan. Zij zullen niet meer als een korte actie worden gepresenteerd, maar over een langere termijn worden gevolgd. Het logo verdwijnt, de interesse wordt uitsluitend met presentatie en teksten gewekt.
