Teruglezen - Kroes: Europa is klaar voor verandering

De eurosceptische partijen waren de winnaars van de verkiezingen voor het Europees Parlement. Waar het resultaat voor de PVV tegenviel (4 zetels, een verlies van 1), boekten Front National (Frankrijk), UKIP (Groot-Brittannië), Syriza (Griekenland), FPÖ (Oostenrijk) en de Vijf Sterrenbeweging (Italië) forse winst.

'Europa is klaar voor verandering. Hoe je het ook wendt of keert', zei Europees commissaris Neelie Kroes. Lees hieronder terug hoe er verder in Europa is gereageerd op de verkiezingsuitslag.

Spaanse oppositieleider stapt op
Alfredo Pérez Rubalcaba, leider van de Spaanse socialisten, legt zijn functie neer na het slechte resultaat van zijn partijgisteren bij de Europese verkiezingen. In juli zal de PSOE, de grootste oppositiepartij in Spanje, een nieuwe leider kiezen. 'Het is duidelijk dat wij niet het vertrouwen van de kiezers hebben teruggewonnen', zei Rubalcaba (62) vandaag tegen verslaggevers. 'Er moet een nieuwe leiding komen die veranderingen in gang zet.'

De vroegere vicepremier en minister van Binnenlandse Zaken volgde ruim 2 jaar geleden oud-premier José Luis Rodriguez Zapatero op als partijleider. Bij de parlementsverkiezingen van november 2011 was hij lijsttrekker van de PSOE. De partij leed toen een grote nederlaag tegen de conservatieve Volkspartij van de huidige premier, Mariano Rajoy.

De PSOE verloor zondag 9 van de 23 zetels die ze nu in het Europees Parlement bezet. Nog nooit heeft de partij bij verkiezingen voor het Europees Parlement zo'n slecht resultaat geboekt. De andere linkse partijen deden het juist goed.

'Klaar voor verandering'
'Europa is klaar voor verandering. Hoe je het ook wendt of keert.' Dat stelde Europees commissaris Neelie Kroes vandaag in een reactie op de verkiezingsuitslag voor het Europees Parlement. Wat de uitslag aantoont is dat er 'een overtuigende meerderheid' is voor een pro-Europese koers, maar dat er ook een duidelijke opkomst is van eurokritische partijen. Die verandering in Europa moet ook de nieuwe Europese Commissie, ook wel het dagelijks bestuur van de Europese Unie genoemd, uitstralen. Met een sterke voorzitter.

Verder deed Kroes een oproep dat de EU zich meer moet richten op hoofdzaken dan op bijzaken. Er moeten duidelijke keuzes gemaakt worden wat beter nationaal geregeld kan worden, volgens de VVD'er. 'Daar zijn we allemaal bij: de ministers, het EU-parlement, de nationale parlementen en de Europese Commissie.'

Kroes is sinds 2004 Europees Commissaris. In de eerste 5 jaar had ze de portefeuille Mededinging, nu is ze verantwoordelijk voor de Digitale Agenda. De huidige commissie stopt er eind dit jaar mee.

Aftreden
De enige Europarlementariër van de partij Die PARTEI (De PARTIJ), die dit jaar voor het eerst in het Europees Parlement is gekozen, wil na een maand al weer opstappen. 'Ik zal me vier weken lang intens op mijn aftreden voorbereiden', aldus Martin Sonneborn, voormalig hoofdredacteur van het satirische tijdschrift Titanic.

Die PARTEI, opgericht als parodie op de 'echte' politiek, neemt sinds 2005 deel aan Duitse verkiezingen en zet zich in voor onder meer verplichte quota van luie medewerkers in bedrijven, een doorslaggevende rol van bier in de politiek en de afschaffing van de zomertijd.

Lange onderhandelingen
Bondskanselier Angela Merkel van Duitsland verwacht dat er lang zal worden onderhandeld over de voorzitter van de Europese Commissie en de andere leden van het dagelijks bestuur van de Europese Unie. 'Wij hebben een goede verdeling van de Europese posten nodig', zei Merkel in Berlijn na overleg met leiders van haar christendemocratische CDU.

Merkel onderstreepte dat de Luxemburgse oud-premier Jean-Claude Juncker de kandidaat voor het voorzitterschap is van de Europese Volkspartij, waar Merkels CDU ook deel van uitmaakt. Zij zal zich voor hem sterk maken, maar de EVP en de Europese socialisten, die de Duitser Martin Schulz naar voren hebben geschoven, maken niet alleen de dienst uit, zei Merkel. Zij verwacht daarom intensief overleg.

Vervroegde verkiezingen
Er komen geen vervroegde parlementsverkiezingen in Frankrijk, wat premier Manuel Valls betreft. De socialist zei dat vandaag in een reactie op een eis van het Front National (FN). Die extreem rechtse partij werd zondag de grootste bij de Europese verkiezingen in het qua oppervlakte grootste land van de EU.

De socialist Valls benadrukte dat zijn partijgenoot François Hollande als president een mandaat van de kiezers heeft tot 2017 en dat een meerderheid van de Nationale Vergadering achter hem staat. Tevens kondigde de premier een maatregel aan die in de toekomst meer stemmen van de kiezers kan opleveren: een verlaging van de belastingen.

Referendum
De Britse premier David Cameron wil het door hem beloofde EU-referendum niet vervroegen. Dat zei Cameron in reactie op oproepen om de volksraadpleging naar voren te halen. Camerons Conservatieve Partij is in de verkiezingen verslagen door de anti-EU-partij UKIP van Nigel Farage. Het was voor het eerst dat de Europese verkiezingen niet werden gewonnen door de Conservatieve Partij of de Labour-partij. Premier Cameron zei dat de kiezers 'gedesillusioneerd' zijn door de Europese Unie en dat de boodschap 'is binnengekomen en is begrepen'.

'Nederlandse uitslag uitzondering in EU'
Het debat over Europa is in nederland 'verzakelijkt', meent werkgeversclub VNO-NCW. De organisatie voerde campagne vóór Europa, waarbij de positieve relatie tussen Europa en de economie (export, banen, welvaart) centraal stond. Het politieke debat heeft eenzelfde pragmatische toon aangenomen, menen de werkgevers. Dat heeft zich vertaald in de verkiezingsuitslag, betoogt VNO. Daarom is in Nederland, in tegenstelling tot in veel andere lidstaten, het pro-Europese D66 de grootste geworden en heeft het eurosceptische geluid van Wilders juist stemmen ingeleverd. 'Onderzoek onder de bevolking laat zien dat een grote meerderheid van de Nederlanders de euro wil houden en de EU niet wil verlaten.'

Ipsos peilde donderdag in opdracht van de NOS hoeveel zetels de Nederlandse partijen zouden krijgen. Nu de definitieve uitslag bekend is, blijkt het onderzoeksbureau er vier zetels naast te zitten. Dat is ruim binnen de marges die Ipsos hanteert, en het onderzoeksbureau is dan ook zeer tevreden.
Ipsos legt nog maar eens uit hoe het werkt.

Malta standvastig
In Malta, de kleinste lidstaat van de EU, heeft de regeringspartij gewonnen. De Arbeidspartij van premier Joseph Muscat haalde volgens exitpolls 54 procent. 'Wij zien dat als teken van vertrouwen', zei Muscat. Hij wil in Malta het homohuwelijk invoeren en de elektriciteitsprijzen een kwart verlagen.

Juncker: 'Ik heb gewonnen'
De Luxemburgse ex-premier Jean-Claude Juncker presenteert zichzelf als winnaar van de verkiezingen en als toekomstig voorzitter van de Europese Commissie. Op Twitter schrijft hij: 'Ik ga voor geen enkele leider door de knieën. Ik heb de verkiezingen gewonnen.'

'Opmars anti-Europese partijen verschrikkelijk'
De Duitse minister van Buitenlandse Zaken Frank-Walter Steinmeier is ontdaan door de opmars van anti-Europese partijen in het Europees Parlement. 'Frankrijk is natuurlijk een erg signaal met het Front National, en voor mij is het een verschrikking dat ook de NPD uit Duitsland wordt vertegenwoordigd in het Europees Parlement', zei de bewindsman tegen de zender n-tv. Hij hoopt dat het de links- en rechts-radicale partijen niet lukt hun stempel te drukken op de Europese politiek.

Wat u moet weten
Verkiezingen in 28 landen, eurosceptische partijen die historische overwinningen behalen, lijstverbindingen die essentieel blijken, 'politieke aardbevingen' in Frankrijk en Groot-Brittannië; het kan de kiezer duizelen na een verkiezingszondag. Nu de rook wat lijkt op te trekken: lees hier wat u moet weten over de Europese Verkiezingen.

Laagste opkomst
De gemeente met de laagste opkomst in Nederland was het Noord-Brabantse Rucphen. En dat is bij veel verkiezingen het geval. Toch is Marjolein van der Meer Mohr niet ontevreden. De opkomst vertoont bij de laatste twee verkiezingen wel een stijgende lijn, verklaart ze tegenover het ANP. 'We hebben er veel aan gedaan, met oproepen in de krant en op tv. Ik doe altijd mijn best en dat zal ik blijven doen, maar meer kan ik er niet van maken.'

Griekenland
In Griekenland is de radicale linkse partij Syriza ruim de grootste geworden met 22,8 procent van de stemmen. Partijleider Alexis Tsipras dringt nu aan op nieuwe parlementsverkiezingen. De conservatieve regeringspartij Nea Dimokratia is met 22,8 procent tweede geworden, en de derde plek is voor de neonazistische Gouden Dageraad (9,4 procent). Syriza wil de afspraken met de EU en het IMF opzeggen en een deel van de Griekse staatsschuld schrappen. De volgende nationale parlementsverkiezingen zijn pas in 2016.

Britten houden zich strikt aan peilingverbod
De Britten hebben gisteren geen enkele prognose, voorspelling of exitpoll bekendgemaakt voor de laatste stem op het Europese vasteland was geteld. Hiermee hebben ze de Brusselse richtlijn met betrekking tot het bekend maken van de uitslag als geen ander land nagevolgd. Alleen de eurosceptische Daily Telegraph maakte gewag van de vroege prognoses in Nederland.

Pas op zondag zijn de Britse stemmentellers aan het werk gegaan. Om te voorkomen dat er iets bekend zou worden over de uitgebrachte stemmen voor de EU-verkiezingen, was het nemen van 'stemfies' of gewone foto's verboden in de Britse stembureaus.

'Opzienbarend resultaat'
De overwinning van UKIP is historisch: het is meer dan honderd jaar geleden dat een andere partij dan Labour of de Conservative Party verkiezingen heeft gewonnen. Dat ontging Nigel Farage ook niet in zijn overwinningsspeech. 'Het volksleger van UKIP heeft vanavond gesproken en heeft zo ongeveer het meest opzienbarende resultaat geleverd in honderd jaar', aldus de partijleider. 'Het muntje is eindelijk gevallen dat we als lid van de EU ons eigen land niet kunnen besturen, en crucialer nog, dat we onze eigen grenzen niet kunnen controleren.'

Bekijk in onderstaande video de overwinningsspeech van Farage.

Wachten op Schotland en Noord-Ierland
Nog altijd is er geen einduitslag uit het Verenigd Koninkrijk, maar duidelijk is inmiddels wel dat de anti-Europese UKIP er de grote winnaar is geworden van de Europese verkiezingen. Vanochtend stond het totale aantal zetels dat de partij van Nigel Farage behaalde op 23 van de in totaal 73. Labour en de Conservative Party volgen op afstand met elk 18 zetels. De groenen klommen ten opzichte van 5 jaar terug met één zetel naar drie. Coalitiepartij Liberal Democrats werd verpletterend verslagen en verloor negen van de tien zetels.

Het wachten is nog altijd op Schotland. Uit 31 van de 32 kiesdistricten zijn de uitslagen binnen, maar op de eilanden in het westen wordt op zondag niet geteld. Volgens de prognoses krijgt de Schotse Nationale Partij twee van de zes zetels, Labour ook twee, de Conservatives één en UKIP één. Ook in Noord-Ierland wordt er pas maandag geteld. Daar zijn drie zetels te verdelen.

Voorkeursstemmen
Het Twentse CDA-stemmenkanon Annie Schreijer-Pierik haalde bijna 110.000 voorkeursstemmen, en dat is ruim genoeg voor een voorkeurszetel: daarvoor zijn ongeveer 18.000 stemmen nodig. Op Radio 1 reageerde ze zojuist verheugd: 'Het is ontzettend mooi. Ik heb dit nooit gedacht. Het is nooit eerder gebeurd, dus ik ben er wel een beetje beduusd over.' Waarom veel mensen op haar gestemd hebben, weet ze niet. 'Maar ik ben voor de inhoud gegaan. We hebben op strakke natuurregels ingezet. Ik blijf gewoon altijd een beetje dicht bij mezelf.'

Merkel steunt Juncker
Nu de verkiezingen achter de rug zijn, barst de strijd om het voorzitterschap van de Europese Commissie los. De Duitse bondskanselier Angela Merkel steunt de Luxemburgse oud-premier Jean-Claude Juncker, zo heeft CDU-fractievoorzitter in de Bondsdag Volker Kauder vanmorgen laten weten in het ARD-programma Morgenmagazin. 'Wij hebben de verkiezingen gewonnen, Jean-Claude Juncker is onze kandidaat en dat zal ook de insteek van Merkel zijn.'

Berlijn
In Berlijn ging een op de twee inwoners stemmen, aangemoedigd door een referendum over de toekomst van voormalig vliegveld Tempelhof. Deels bebouwen of '100 procent vrijhouden', was de inzet. Om half tien klonken op het terrein vuurwerk en fietsbellen: een meerderheid bleek tegen bebouwing te zijn.

Televisie
De extra lange uitzending van Nieuwsuur van gisteravond, waarin de uitslagen van de verkiezingen live werden verslagen, is bekeken door 634.000 mensen. Dat blijkt uit vandaag gepubliceerde kijkcijfers van Stichting Kijkonderzoek. Het programma staat daarmee op de twaalfde plaats van meestbekeken programma's van de avond. Divorce, het spelprogramma Een tegen 100 en het reportageprogramma Ontvoerd waren een stuk populairder. Het NOS Journaal van 20:00 uur is met 1,9 miljoen kijkers het best bekeken programma van de avond.

Van de best bekeken programma's zondag, komt Nieuwsuur pas op de twaalfde plek. Het Journaal om 20.00 uur is met 1,9 miljoen kijkers het best bekeken, daarna volgen onder meer de serie Divorce, het spelprogramma Een tegen 100 en het reportageprogramma Ontvoerd.

Lijstverbinding
Wat opvalt bij de Nederlandse verkiezingsuitslagen is de gedeelde winst van CDA en D66. Uiteindelijk wordt het CDA de grootste partij met vijf zetels. D66 kreeg de meeste stemmen maar is het slachtoffer van het feit dat het geen lijstverbinding met de VVD is aangegaan en dus geen restzetel krijgt. Terwijl beide partijen in Europa deel uitmaken van de Alde, de liberale fractie in het Europees Parlement. VVD en PvdA houden hun drie zetels.

Ochtendkranten
In de ochtendkranten vooral aandacht voor de opkomst van de anti-europartijen. 'Europa rechtsaf', kopt De Telegraaf bijvoorbeeld. NRC Next scrijft: 'Bye Bye Europa? Dat valt wel mee'.

Het AD kopt: 'Nee tegen Europa wint fors'. 'In bijna alle lidstaten veroverden extremisten, populisten en eurosceptici zetels op de klassieke middenpartijen. Van de 751 zetels gaan in Brussel zo'n 143 naar anti-Europese partijen. Dat is een ruime verdubbeling.'

Trouw kiest voor 'Front National zet Europa o z'n kop' en schrijft verder: 'De rechtse eurosceptici in de grote EU-landen Frankrijk en Groot-Brittannië hebben grote overwinningen geboekt in de Europese verkiezingen. Samen met geestverwanten in andere landen slagen ze er echter niet in de dominante positie van de traditionele centrum-partijen in het Europees Parlement in gevaar te brengen.'

Christendemocraten, sociaaldemocraten en liberalen grootste fracties
De christendemocraten, sociaaldemocraten en liberalen hebben gezamenlijk het grootste aandeel in het Europarlement vergaard. De christendemocraten (met het CDA) krijgen 212 van de 751 zetels (28,2 procent), de sociaaldemocraten (met de PvdA) krijgen 185 afgevaardigden (24,6 procent) en de liberalen (met VVD en D66) komen uit op 70 afgevaardigden (9,32 procent).
Bekijk de uitslag per land op een interactieve kaart.

Zij zullen wel meer rekening moeten houden met de eurokritische partijen, die in een aantal landen grote winsten boekten. In Frankrijk werd het Front National met 25 zetels de grootste partij, in Groot Brittannië deed de UK Independence Party (UKIP) het heel goed met 29,1 procent van de stemmen. Het is echter maar de vraag of zij gezamenlijk een krachtig blok kunnen gaan vormen. Daarvoor zijn minstens 25 Europarlementariërs uit ten minste 7 lidstaten nodig.

In Nederland is het CDA met vijf zetels de grootste partij in het Europarlement geworden, maar die winst heeft de partij met name te danken aan een restzetel die voortkomt uit het feit dat 50 Plus de kiesdrempel niet heeft gehaald. Die zetel gaat naar het CDA omdat de partij een lijstverbinding met 50 Plus had. Maar in procenten is D66 de winnaar van de verkiezingen: 15,4 procent stemde op die partij, tegenover 15 procent voor het CDA.
Bekijk hier de Nederlandse uitslagen.

Lees hier de gebeurtenissen van gisteravond en vannacht terug van minuut tot minuut.