Nieuws
‘Te activistische’ longartsen uit antirooklobbyclub gezet wegens verstoren onderhandelingen
Longartsen Wanda de Kanter en Pauline Dekker zijn tegen hun zin uit de antirooklobbyclub Alliantie Rookvrij Nederland gezet. Volgens de alliantie, waarin ook KWF Kankerbestrijding zit, zijn de longartsen ‘te activistisch’.
De twee zouden volgens de alliantie de onderhandelingen hebben verstoord tijdens het sluiten van het Nationaal Preventieakkoord, waarmee staatssecretaris Paul Blokhuis de strijd aanbindt tegen alcohol, roken en obesitas.
Longarts De Kanter is ‘heel erg aangeslagen’. ‘Wij hebben dit nooit gewild. We willen samenwerken. Het gaat niet om ons, het gaat om ons doel: alle kinderen nú beschermen tegen de gevolgen van roken, en niet pas in 2040. Wij hebben haast.’
Samen strijden De Kanter en Dekker al jaren tegen het roken. Zo zetten ze de Stichting Rookpreventie Jeugd en de website TabakNee op, een activistisch platform waar de tabaksindustrie kritisch wordt gevolgd. Ook probeerden ze – tevergeefs - een rechtszaak aan te spannen tegen tabaksfabrikanten.
Al in december ging het mis, toen KWF de geldkraan dichtdraaide voor hun website TabakNee. ‘Ik was voor een vergadering naar het kantoor van KWF gefietst’, vertelt De Kanter. ‘Na drie kwartier praten kreeg ik ineens te horen: oja, de financiering stopt.’ De longartsen kregen in vijf jaar tijd zeven ton voor de site.
Kritisch artikel
Aanleiding was onder meer een kritisch artikel op TabakNee over voormalig GroenLinks-voorzitter Jolande Sap als gespreksleider van de ‘rooktafel’ bij de onderhandelingen voor het Preventieakkoord. In het artikel werd opgeroepen om Sap te verwijderen als voorzitter van de gespreksgroep. Sap was na haar GroenLinks-carrière immers commissaris geworden bij KPMG, een bedrijf dat volgens de site ‘dubieuze onderzoeken’ uitvoert in opdracht van de tabaksindustrie.
‘We kregen van KWF te horen dat het artikel van de site moest worden gehaald’, zegt longarts De Kanter. ‘Ze waren net zo blij dat ze daar zonder de industrie aan tafel mochten zitten. Ze zeiden dat het zo lekker liep en dat Jolande Sap zo gemotiveerd was. Dat wilden ze niet verstoren. Maar het was gewoon een goed stuk. Dus dat hebben we geweigerd. Want met Sap kwam de industrie indirect alsnog aan tafel te zitten. Dat bleek ook, want vlak voordat het preventieakkoord werd gesloten, werd het plan om de sigarettenprijs via accijns te verhogen tot 10 euro per pakje nog behoorlijk afgezwakt.’
In het Nationaal Preventieakkoord staat nu dat de prijs voor een pakje sigaretten in 2020 voorlopig met 1 euro stijgt. Daarna moet eerst worden geëvalueerd wat het effect is op onder meer illegale handel in rookwaar en tabakstoerisme. De coalitiepartijen drongen aan op dit onderzoek, omdat ze duidelijkheid wilden over de economische gevolgen. Het is ook precies het onderwerp dat de tabaksindustrie door KPMG liet onderzoeken. In het Preventieakkoord staat nog wel steeds 10 euro genoemd als streefprijs voor 2023.
KWF: ‘Prima artikel, maar niet handig’
KWF, onderdeel van de Alliantie Rookvrij Nederland, zegt dat de artikelen op TabakNee een probleem waren tijdens het sluiten van het Nationaal Preventieakkoord. ‘Terwijl we aan het onderhandelen waren, verscheen er een reeks kritische artikelen’, zegt een woordvoerder. ‘Dat was lastig. Aan zo’n tafel moet je compromissen sluiten, anders heb je niks.’
Het artikel klopte wel, zegt KWF. ‘Het is een prima artikel. We hebben ook nooit gezegd dat het eraf moest. Alleen dat de timing ervan ‘niet handig’ was. Dit kon roet in het eten gooien. Daar hebben we meerdere gesprekken over gevoerd. Die activistische rol is prima, maar het past gewoon niet als je tegelijkertijd een partner wilt zijn. Het Preventieakkoord was de kroon op ons werk.’
Hij erkent dat de longartsen veel hebben betekend en hebben gezorgd voor een versnelling in het rookvrij krijgen van Nederland. ‘Eigenlijk vinden wij ook dat het niet snel genoeg gaat. Dat is het gekke. We willen hetzelfde, maar over de weg er naar toe verschillen we van mening. Wij zijn van de lange adem. De middenweg.’
Afgelopen week besloot daarom ook Alliantie Nederland Rookvrij, waarin KWF een van de grotere partijen is, de longartsen eruit te zetten. Saillant detail is wel dat De Kanter wel door de overheid als serieuze partij wordt gezien: donderdag is ze spreker op een lunchbijeenkomst van het Ministerie van Volksgezondheid waar ze ambtenaren bijpraat vanuit het veld.
Onbezoldigd
De twee longartsen zeggen nog steeds terug te willen. De Kanter: ‘We zullen het geld nu op een andere manier moeten binnenhalen. Wij doen dit onbezoldigd. Er blijft niets aan de strijkstok hangen. Op onze vrije avonden geven we lezingen door het hele land en dat geld gaat allemaal naar dit doel. We willen niet met modder gooien - we hebben altijd goed samengewerkt met KWF - maar we willen ook niet meedoen als we bepaalde zaken niet meer mogen zeggen.’
‘Dat polderen doen we al dertig jaar’, zegt De Kanter. ‘Dat gaat veel te langzaam. We geloven meer in snelheid. In de spreekkamer zien we elke dag wat roken doet. Dat zien de mensen op die kantoren allemaal niet. Als het ziekenhuis van glas zou zijn, dan zou iedereen er zo over denken als wij.’
De zaak tegen de tabaksindustrie
De roker is een ‘een soort kwijlende pavlovhond waarbij de hele dag belletjes afgaan’, zei Wanda de Kanter eerder in een interview. Samen met advocaat Bénédicte Ficq spande ze een rechtszaak aan tegen de tabaksindustrie namens ex-rokers en tientallen organisaties.
Maar de zaak haalde het niet: ook in hoger beroep sneuvelde hun pleidooi. ‘Tabaksproducten zijn legaal, als producenten moedwillig gebruikers verslaafd maken en daaraan een einde moet komen, dan is dat een taak voor de overheid en niet voor de rechter’, oordeelde het hof.
Anne Marie van Veen gaat waarschijnlijk haar vijftigste verjaardag niet halen. Ze was de eerste ter wereld die aangifte deed tegen de tabaksindustrie, samen met Ficq en De Kanter. Nu dat is mislukt zet ze haar slinkende krachten in om scholieren te behoeden voor wat haar is overkomen. Muisstil is de klas als ze het woord neemt. ‘Ik ben 46 jaar, moeder van vier kinderen. Ik ben hier om jullie te vertellen dat ik heel erg ziek ben.’
Er is ook enigszins goed nieuws: uit recente cijfers blijkt dat het aantal rokers in vijf jaar tijd is gedaald. In 2014 rookte nog 25,7 procent van de volwassen Nederlanders, in 2018 was dat 22,4 procent. Maar we zijn er nog lang niet: de overheid wil dat in 2040 nog maar 5 procent van de Nederlanders rookt.
