Taalkundige die niets voor vanzelfsprekend aannam en een archiefkist met publicaties achterlaat

De crematie was in Nieuw-Vennep, een plaatsnaam die de overledene ongetwijfeld had geïnspireerd. Waar slaat Vennep op? Hoezo Nieuw-Vennep? Wat is er van Oud-Vennep geworden?

Over namen schreef taalkundige Riemer Reinsma elke maand een column in het tijdschrift Onze Taal. Eindredacteur Kees van der Zwan koestert de herinnering aan de vele telefoontjes met Reinsma. ‘Geen gesprek ging voorbij zonder dat we allebei heel hard moesten lachen om iets.’

De laatste column die de auteur zelf nog in druk zag verschijnen, in het meinummer, ging over Beijing. ‘Voor velen een steen des aanstoots’, zo begint hij zijn stukje. Waarom moest het Beijing worden? Waarom voldeed Peking niet meer? Dat legt Reinsma vervolgens vlot en helder uit. ‘De toon van iemand die min of meer toevallig iets te weten gekomen is en daarover luchtig vertelt’, aldus collega Marc van Oostendorp in een in memoriam.

Riemer Reinsma overleed op 8 juni, 81 jaar oud, nadat een potje tafeltennis hem te veel was geworden. Hij moest gaan zitten en kon niet meer overeind komen. In het ziekenhuis bleek zijn lichamelijke toestand hopeloos. Aders waren dichtgeslibd. Opereren ging niet mee. Toen Willemijn Reinsma arriveerde, was haar vader al niet meer aanspreekbaar. ‘Terwijl hij de week daarvoor nog bij me was geweest en zichzelf op de borst klopte omdat hij zich nog zo fit voelde.’

De neerlandicus Riemer Reinsma laat een archiefkast aan publicaties achter. Als de lexicograaf die hij van huis uit was, verschoof zijn belangstelling van woordenboeken naar naamkunde. Zo spitte hij straat- en plaatsnamen uit om hun oorspronkelijke betekenis te achterhalen. Daarnaast schreef Reinsma een populair handboek over leesbaarheid en eentje over de taalgrens in België. ‘De cartograaf van de Nederlandse taal’, aldus vat Tjit Reinsma de betekenis van zijn broer samen.

Ze groeiden op in Den Haag, een gereformeerd nest waarover Tjit onder zijn pseudoniem Nicolaas Matsier schreef in Gesloten Huis. Als de paar jaar oudere broer gidste Riemer hem door de puberteit. ‘Tijdens zijn studie kwam hij in de weekends thuis met wonderbaarlijk interessante boeken. Daar konden we urenlang over praten.’ Die Sprache der Blumen ging over bloemen als uitdrukking van cultuurgeschiedenis. En A history of orgies deed iets soortgelijks met orgieën. ‘Riemer was de eerste vrijdenker bij ons thuis.’

Geregeld wandelden ze samen ’s nachts urenlang door de duinen, tevens een oefening in niet bang zijn. Dat wandelen heeft Riemer Reinsma zijn leven lang gedaan, ook als een actiemodel voor conversaties. Die wandelingen behoren tot de vroegste herinneringen van Willemijn. Zij voorop met de kinderwagen, hij erachter aan met een poppenwagentje. Zij bepaalde welke kant ze op gingen en waarover werd gesproken. Hij stelde vooral vragen; eerder een vriend dan een vader en altijd een onderzoeker.

Die nachtelijke wandelingen in zijn jeugd hadden er ook toe geleid dat Riemer Reinsma niet bang was te verdwalen. Tjit: ‘Daar was hij heel onbekommerd in. Hij vond het juist leuk om te verdwalen, om iets nieuws te ontdekken.’

Die niet te stillen nieuwsgierigheid hield hem tot op het laatst aan de slag. Niet alleen bleef Reinsma schrijven, er stonden alweer internationale congressen op stapel waaraan hij ook zelf bijdragen zou leveren. Willemijn: ‘Mijn vader was nog lang niet klaar met leven.’

In het crematorium te Nieuw-Vennep werd Riemer Reinsma herinnerd als een levensgenieter die niets als vanzelfsprekend beschouwde. En als de aardigste man die de sprekers hadden gekend. Tjit Reinsma: ‘Niet de aardigste taalkundige, nee, de aardigste man.’