Syriërs zijn samen, Eritreër is alleen

Binnen een halfjaar verenigd

De familie Sheikho uit Syrië kon alle documenten laten zien en liep daardoor snel door de procedure. Nu woont het gezin in een rijtjeshuis in de Achterhoek.

De data van de sleutelmomenten staan bij Hanif Sheikho (51) in zijn geheugen gegrift. Het was op 28 juni 2015 dat hij door een smokkelaar uit de geblindeerde auto werd gezet. 'Dit is Nederland, zei de man. Het eerste wat ik zag toen ik om me heen keek, was een gebouw met daarop de letters van de Universiteit Utrecht.'

Op 9 september 2015 kreeg Sheikho van de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) te horen dat hij mocht blijven. Op 15 december 2015 ontving hij de visa voor zijn vrouw Najah Mohamad en zijn jongste zoon Mohamad (20), die op dat moment nog in Turkije verbleven. Op 9 januari 2016 liepen zij het rijtjeshuis in de Achterhoek binnen dat Sheikho inmiddels toegewezen had gekregen.

Hij heeft geluk gehad, beseft Sheikho. De asielzoekers die twee maanden later in groten getale arriveerden, worstelen nog steeds met wachtlijsten en stroperige procedures. Maar hij kwam net voor de piek binnen en had het in een halfjaar voor elkaar: een huis én zijn gezin hier.

De Sheikho's zijn een Syrisch-Koerdische familie uit Aleppo. 'We hadden in de stad een appartement van twee etages met daaronder de kapperszaak van mijn moeder en het kantoor van mijn vader', vertelt de oudste zoon Sherzad, die in het Duitse Keulen woont maar nu even op bezoek is in Ulft. 'Van bekenden die daar nog zijn hebben we gehoord dat er een bom op het gebouw is gevallen en dat er van ons huis niks meer over is.'

De familie verliet de stad in 2012, op de vlucht voor het toenemende geweld en de rekrutering door het leger van Assad. Ze leefden enkele jaren op het platteland in Afrin, een Koerdische regio in Noord-Syrië. 'Maar daar is geen werk. Bovendien wilden de Koerdische strijdkrachten op gegeven moment dat wij mee zouden vechten', zegt Sherzad. 'Maar ik wil niet doden en ik wil zelf niet dood.' Begin 2015 vluchtte het gezin daarom naar Turkije. Sherzad was de eerste van de familie die de oversteek naar Europa maakte. Hij kwam in Duitsland terecht. Als meerderjarige man kon hij zijn ouders en broer niet laten overkomen.

Nederlands leren

Enkele maanden later stapte daarom vader Hanif ook op een bootje naar Griekenland. 'We wisten dat familiehereniging in Duitsland alleen mogelijk is met kinderen die onder de 18 jaar zijn', vertelt hij. 'Maar Mohamad was op dat moment al 19. Daarom heb ik ervoor gekozen om naar Nederland te komen. Hier is de leeftijdsgrens 24 jaar, dat hebben we van tevoren uitgezocht. Die informatie kun je allemaal vinden in Facebookgroepen.'

Hanif had zijn huwelijksakte en het geboortecertificaat van zijn zoon bij zich. 'De IND maakt er kopieën van en je moet alle papieren naar het Nederlands laten vertalen, met een officieel stempel erop.' Omdat hij alle documenten kon laten zien, ging de procedure snel. Verschillende familieleden betaalden mee aan de vliegtickets voor Najah en Mohamad van Istanbul naar Amsterdam.

Nu wonen ze met zijn drieën in Ulft. 'Het is een kleine plaats met vriendelijke mensen', zegt Najah. 'Wij houden wel van de rust hier.' Zij en haar man volgen Nederlandse les in de bibliotheek van Ulft, zoon Mohamad doet een intensievere taalcursus aan het Graafschap College in Doetinchem. 's Avonds kijken ze Nederlandse televisie om de taal zo snel mogelijk op te pikken. 'Niet zo makkelijk', zegt Hanif. Maar hij spreekt al vijf talen: Koerdisch, Arabisch, Turks, Russisch, Engels dus dan moet een zesde ook nog wel lukken. 'Al gaat het bij mijn zoon sneller. Wij zijn al wat ouder, dan onthoud je de dingen niet meer zo makkelijk.'

Al twee jaar in afwachting

Het lukt Rezene Teame uit Eritrea maar niet de IND ervan te overtuigen dat hij getrouwd is met Fiory. En dus komt zij Soedan niet uit en zit hij alleen in zijn flat in Oegstgeest.

Op tafel in de woonkamer van Rezene Teame uit Eritrea ligt een huiswerkschrift voor Nederlands open. Het door hem ingevulde werkwoord op de stippellijntjes heeft hij verkeerd vervoegd: ''s Avonds koken ik een lekkere maaltijd voor mijn vrouw.'

Teame (30) kookt helemaal niet voor zijn vrouw vanavond. Zijn echtgenote zit nog in Soedan en het lukt hem al twee jaar niet haar naar Nederland te krijgen. Juist de wanhoop en zorgen over zijn vrouw maken dat hij zich niet op zijn taallessen kan concentreren, zegt Teame. 'Ze is nu bezig geld in te zamelen voor de bootreis vanuit Libië. Het is levensgevaarlijk, dus ik wil niet dat ze dat doet. Aan de andere kant weet ik ook niet hoe het anders verder moet.'

Gevlucht voor de dienstplicht

Hij zit op de bank in zijn flat in het Zuid-Hollandse Oegstgeest in een voetbalbroek en een blauw T-shirt waarop in zwarte letters 'Corrupt' staat. De muur van zijn appartement wordt opgesierd door een poster waarop een engel een duivel onder zijn voet in bedwang houdt. Enkele ramen heeft hij bij gebrek aan gordijnen dichtgeplakt met oude kranten.

Teame is Eritrea ontvlucht in 2010, toen hij werd opgeroepen voor de militaire dienstplicht. Hij vond een baan in de bouw in de Soedanese hoofdstad Khartoem. Daar ontmoette hij in 2011 zijn vrouw Fiory, in het theehuis waar zij als serveerster werkte. 'Ik kwam daar vaak na mijn werk. We kletsten vaker. Na vier maanden zijn we getrouwd.' Ze vierden begin 2012 een simpele bruiloft in de kerk, met ongeveer 25 aanwezigen, vertelt hij.

Fiory (25) is net als Teame uit Eritrea naar Soedan gevlucht om de Eritrese dienstplicht te ontlopen. In het totalitaire regime in Eritrea moeten jongvolwassenen anderhalf jaar het leger in, maar in de praktijk duurt die dienstplicht vaak veel langer en komt die volgens Amnesty International neer op dwangarbeid in erbarmelijke omstandigheden.

Het land stiekem verlaten, zoals Teame en Fiory hebben gedaan, is strafbaar. Ook in Soedan wordt Eritrese vluchtelingen het leven moeilijk gemaakt, zegt Mirjam van Reisen, hoogleraar internationale betrekkingen aan de Universiteit van Tilburg en Eritrea-deskundige. 'De geheime diensten in Soedan werken samen met de inlichtingendienst van Eritrea. Er worden veel controles gehouden op illegaal in Soedan verblijvende Eritreeërs. Bij dergelijke controles worden identiteitspapieren vaak verscheurd door de politie, zodat mensen geen kant meer op kunnen. Mensen moeten dan agenten omkopen om te voorkomen dat ze worden gearresteerd.'

Het verklaart deels waarom gezinshereniging juist voor Eritreeërs vaak lastig te realiseren is: familieleden komen het land niet uit. En als zij Eritrea wel weten te ontvluchten, hebben ze vaak geen geldige papieren.

Hun uitzichtloze bestaan als illegale vreemdelingen in Soedan doet Teame in 2013 besluiten om door te reizen naar Europa. 'We hadden niet genoeg geld om de reis voor ons allebei te betalen', zegt hij. 'Daarom ben ik alleen naar Libië vertrokken.'

Aantoonbare familieband

Na een bloedstollende bootreis van drie dagen met 280 anderen op een wankel schip, komt hij in de zomer van 2013 vanuit Libië aan in Italië en vervolgens via een smokkelaar in Nederland. Nadat hij in een halfjaar een verblijfsvergunning heeft verworven, dient hij een aanvraag in om zijn vrouw Fiory te laten overkomen.

En daar stokt zijn verhaal. Want de Nederlandse autoriteiten geloven niet dat Fiory zijn echtgenote is. Onlangs heeft hij opnieuw te horen gekregen dat zijn aanvraag voor gezinshereniging is afgewezen. 'Ik wacht al twee jaar tot zij hier kan komen, maar er gebeurt niks.'

Asielzoekers met een verblijfsstatus mogen hun directe familie naar Nederland halen: echtgenoten en (pleeg)kinderen, en ouders als de asielzoeker zelf nog minderjarig is. Maar dan moet die familieband wel aan te tonen zijn.

Teame weet dat zijn vrouw geen papieren heeft, die zijn tijdens haar vlucht geroofd, zegt zij. 'Ze kon geen identiteitspapieren laten zien, geen paspoort, geen vluchtelingendocument.' Maar hij heeft wel een huwelijkscertificaat van de kerk in Soedan. 'Daar staat het toch allemaal op?'

Voor de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) is een kerkdocument echter geen bewijs van een huwelijk. 'Wij waren illegaal in Soedan', zegt Teame. 'Daarom staat ons huwelijk niet officieel geregistreerd bij de autoriteiten.'

De bewijslast ligt bij de vluchteling, die de familieband op een andere manier moet aantonen als er geen papieren zijn. Bij ouder-kindrelaties kan dat met een dna-test. Een huwelijk zal op een andere wijze 'aannemelijk' moeten worden gemaakt tijdens een interview op de ambassade.

Honeymoonquiz

In een dergelijk gehoor wordt in een soort Honeymoonquiz getest hoeveel de veronderstelde echtgenoot precies weet van degene die de gezinshereniging heeft aangevraagd. Uit het verslag van het verhoor van Fiory op de ambassade in Khartoem blijkt dat zij is gevraagd naar Teames broers en zussen, hun ontmoeting en hun huwelijksvoltrekking. Ook moesten ze een plattegrond tekenen van het appartementje dat zij samen bewoonden in de Soedanese hoofdstad.

Er blijkt soms licht te zitten tussen de antwoorden van de veronderstelde echtelieden. Zo weet Fiory zeven broers en zussen van haar man op te noemen, terwijl Teame heeft gezegd dat hij er vijf heeft. 'Ik heb alleen de broers en zussen genoemd die bij mij in huis woonden in Eritrea, niet mijn twee oudere broers die elders woonden', verklaart hij achteraf.

Ook blijkt er een ongerijmdheid over de bruidsjurk, van wie de één beweert dat die was gekocht en de ander dat die was gehuurd. Volgens Fiory waren er familieleden, neven, bij de bruiloft aanwezig, terwijl Teame het enkel over vrienden heeft. 'Die neven zijn meer een soort vrienden', verklaart hij later.

Grootste struikelblok voor de IND blijkt een misverstand over een pleegzoon in Eritrea, een kind van een vrouw met wie Teame ook een dochter heeft. Fiory weet niets van het bestaan van deze zoon en zegt dat tegen de ambassade. Reden voor de IND om te twijfelen aan de echtheid van het huwelijk: 'Zo wekt het bevreemding dat u niet op de hoogte bent van het feit dat de referent een zoon heeft.'

Teame heeft helemaal geen zoon. 'De vraagstelling tijdens het gehoor ging er ten onrechte van uit dat de man een tweede kind zou hebben', schrijft Teames advocaat aan de IND in zijn bezwaarschrift.

Het zou allemaal een optelsom van misverstanden kunnen zijn. Voorlopig is de conclusie van de IND onverbiddelijk: 'U heeft de feitelijke gezinsband met de referent niet aannemelijk gemaakt.' Voorlopig zit Teame alleen in zijn appartement in Oegstgeest en voelt zich ellendig.

Wrang

Fiory overweegt dan maar een levensgevaarlijke bootreis. Mocht zij die toch overleven en zich als zelfstandige Eritrese asielzoeker in Nederland melden, dan is de kans groot dat zij alsnog een status krijgt.

Is het niet wrang dat zij daarvoor eerst met een smokkelaar de Middellandse Zee over moet? Het is nu eenmaal zo dat asielverzoeken niet op een ambassade kunnen worden ingediend, zegt de IND. Marieke Spijkerboer, plaatsvervangend directeur Asiel en Bescherming bij de IND: 'Wij hebben naar eer en geweten een beslissing genomen over het nareisverzoek. Op het moment dat wij de familieband niet geloofwaardig achten, raad ik het natuurlijk niemand aan om die gevaarlijke tocht te ondernemen. Maar dat zijn wel beslissingen van mensen zelf, op dat moment.'

undefined