Supermarkten stoppen met invliegen groente en fruit, maar helpt dat het klimaat nou echt?

Vliegen is een zeer vervuilende vorm van transport: dat geldt voor mensen, maar net zo goed voor sperziebonen. Reden genoeg voor Lidl om dinsdag aan te kondigen geen groente en fruit meer in te vliegen. Het blijkt geen unicum: supermarktketen Plus liet weten dit al enkele jaren niet meer te doen, met uitzondering van groene asperges, en Jumbo stelt desgevraagd nog drie exotische vruchten met het vliegtuig naar Nederland te halen en hier volgend jaar mee te zullen stoppen. Albert Heijn wil vanaf volgend jaar geen fruit meer invliegen. Goed nieuws voor het klimaat?

Voor de wereldwijde CO₂-uitstoot zijn groente en fruit in vliegtuigen geen grote factor. Slechts een fractie van een procent van het wereldwijde voedseltransport gaat door de lucht, zoals bessen, asperges en bonen. In totaal is transport, dat vooral per schip gebeurt, goed voor een paar procent van de broeikasgassen die met voedsel gemoeid zijn, blijkt onder meer uit een schatting die vorig jaar in Nature Food werd gepubliceerd. Een duurzame productie van voedsel is voor het milieu doorgaans veel belangrijker dan de herkomst.

Maar vervoer per vliegtuig kan wél de belasting van het klimaat van specifieke producten enorm vergroten. Bij vliegen wordt al snel vijftig keer meer broeikasgas uitgestoten dan bij het transport per schip, volgens onderzoeksinstituut Our World in Data. Vergeleken met wegtransport is het zo’n vijf keer vervuilender.

In een rekenvoorbeeld waarbij asperges vanuit Zuid-Amerika naar Europa worden gevlogen, komt het instituut zelfs uit op een effect dat groter is dan bij kip en varken, die in de meeste gevallen juist veel slechter zijn voor het klimaat dan groente.

Geen simpele rekensom

Het is dan ook zinnig voor supermarkten om te stoppen met het invliegen van groente en fruit, vindt Sanderine Nonhebel, universitair hoofddocent milieukunde aan de Rijksuniversiteit Groningen. Wat het precies scheelt aan CO₂-uitstoot, valt alleen niet zomaar te zeggen. ‘Als je een deel van de groente die je ’s winters invliegt bijvoorbeeld uit de kassen in het Westland haalt, gaat een flink deel van de klimaatwinst weer verloren door de extra energie die dit kost.’

Een woordvoerder van Lidl wil weinig kwijt over de alternatieven die de keten gaat aanboren. De supermarkt kan geen cijfers over de verwachte klimaatwinst delen. Volgens de winkelketen worden op dit moment vooral verse peulvruchten als sperziebonen en aspergetips ingevlogen. Dat wordt geleidelijk minder, tot 1 maart, als de supermarkt helemaal stopt met invliegen.

De belofte van Lidl is dat de klant ‘niets merkt qua beschikbaarheid en prijs’. Landbouweconoom Willy Baltussen van de Universiteit van Wageningen moet dat nog maar zien. Vliegen is duur, veel duurder dan varen, zegt hij, en wordt dus alleen gedaan met producten die zo bederfelijk zijn dat ze anders te laat in de supermarkt arriveren. ‘Ga er maar vanuit dat als producten per vliegtuig worden geïmporteerd, alternatieven moeilijk te vinden zijn.’

Supermarktketen Plus, die naar eigen zeggen jaren geleden al is gestopt met het invliegen van bijna alle groente en fruit, illustreert zijn punt: de bederfelijke groene asperges komen nog wel per vliegtuig ‘Er lopen op dit moment testen om ook die per boot te vervoeren’, schrijft de keten in een persbericht. Het lukt Plus dinsdag niet om nadere vragen hierover te beantwoorden.

Kiezen voor seizoensproducten

‘Wil je écht winst boeken op klimaatgebied, dan moet je accepteren dat een product er soms niet is’, zegt Nonhebel. Verse groenten moeten op de momenten dat ze niet in Nederland groeien immers van ver komen, of worden gekweekt in kassen. Als consument kun je de milieubelasting van je voedsel zelf inperken door alleen groenten en fruit van het seizoen te eten, aldus de onderzoeker.

Tegelijkertijd is lokaal geproduceerd niet altijd duurzamer, aldus Willy Baltussen. In de winter kan het bijvoorbeeld beter voor het milieu zijn om een tomaat per vrachtwagen uit Spanje te halen dan uit de warmgestookte en fel verlichte Nederlandse kassen, zegt hij. ‘Maar ik denk dat het klimaat er in elk geval mee geholpen is als je alternatieven zoekt voor vliegen.’

Wel kan dit gevolgen hebben op heel andere vlakken dan het klimaat, zegt hij. Zo is het de vraag welke gevolgen het heeft voor leveranciers als supermarkten stoppen met het invliegen van producten. Mochten zij kiezen voor leveranciers dichter bij huis, dan kan dat ten koste gaan van werkgelegenheid in Latijns-Amerikaanse en Afrikaanse landen, waarschuwt Baltussen. ‘Veel peulvruchten komen bijvoorbeeld uit Noord- en Oost-Afrika. Daar komt een verlies van inkomen en banen hard aan.’