Sukarno en Suharto: dag en nacht

Maar hij was geen massamoordenaar verantwoordelijk voor de dood van één miljoen landgenoten, zoals Suharto. Hij zond geen honderdduizend intellectuelen, schrijvers, journalisten en andere burgers naar een verafgelegen eiland als Buru, zonder enige vorm van proces, waar zij tien, twaalf en meer jaren gevangen werden gehouden. Bij terugkeer in de maatschappij kregen zij geen gele ster opgeprikt, maar wel de letters ET (Ex Tapol) in hun papieren, zodat zij nooit meer als normale burgers zullen worden beschouwd, tenminste: niet zolang Suharto regeert.

Glissenaar is een filmer die moeite schijnt te hebben met het gedrukte woord, en in Forum mijn verhaal in HP/de Tijd van 30 juni over de werkelijke Sukarno, zoals hij was, bekritiseerde. Ik heb de man van 1956-1966 van nabij gekend. Het is waar dat we vrienden werden. Ik erger me ook 25 jaar ná diens dood aan de onzin die over Sukarno wordt gedebiteerd.

In 1980 voerde ik de laatste van drie gesprekken (op film) met Indira Gandhi, premier van India. Ik vroeg of zij overwoog haar memoires te schrijven. Geen tijd. 'Nu wordt u òf de hemel in geprezen, of door ondeskundigen de grond ingeboord', zei ik. 'Dat komt', zei zij, 'omdat niemand die mij werkelijk kent, ooit over mij heeft geschreven.' Niet lang daarna werd zij vermoord. Zij nam haar bijdrage aan een beeld van de werkelijke mevrouw Gandhi mee het graf in.

De genoemde reportage was niet ingegeven door de belachelijke veronderstelling dat ik van Sukarno een heilige zou willen maken. Laat staan om wraak te nemen op Suharto, omdat hij mijn vriend afzette. De kern van mijn boodschap was, dat de koningin niet naast de Pol Pot van Indonesië dient te worden gezien. Volgens Glissenaar gaat de vergelijking met Pol Pot mank. Hij mist blijkbaar vitale informatie over wat in 1965 in Jakarta is gebeurd, ook al zijn in Washington de bewijzen van het hoogverraad van Suharto, in collaboratie met de CIA, nu beschikbaar.

Er werden op 1 oktober 1965 in Indonesië zes generaals, een luitenant en een dochtertje van generaal Nasution vermoord. Nasution zelf ontsnapte aan de dood. Tussen Sukarno en Suharto stonden twee generaals de machtsovername door Suharto in de weg, Nasution en de chef-staf van het leger Yani, die na 1 oktober werd vermist.

Op 2 oktober ontbood Sukarno als opperbevelhebber generaal Pranoto Reksosamudro bij zich om tijdelijk het bevel over het leger op zich te nemen. Suharto legde het bevel van Sukarno naast zich neer, verhinderde Pranoto naar Sukarno te gaan, opdat hij zelf op die stoel kon gaan zitten. In zijn memoires maakte Suharto generaal Pranoto later zelfs belachelijk en liet hij zich voorstaan op het negeren van Sukarno.

'Dat was insubordinatie en hoogverraad', zo zei generaal Mursid in de jaren zeventig tijdens een bezoek in Amsterdam tegen mij. Na het bekend worden van de dood van Yani - Nasution was inmiddels vleugellam gemaakt - behoefde Suharto nog slechts met Sukarno af te rekenen om de totale macht in handen te krijgen.

Eerst was het bloedbad van 1965-1966 nodig om de aanhang van Sukarno te decimeren. Glissenaar spreekt van 'volkswoede'. Hij verzuimt te zeggen, dat de woede van het volk via leugens en bedrog door Suharto en de zijnen opzettelijk werd aangewakkerd, door voor te stellen alsof Sukarno in het geheim met de communisten een staatsgreep tegen zichzelf zou hebben ontketend. Sukarno en prins Sihanouk in Cambodja waren tegen de Amerikaanse oorlog in Vietnam en voelden zich daarom bondgenoten van Ho Chi Minh en Mao Zedong.

De CIA liet via verraders Sukarno afzetten in Djakarta, en Sihanouk (door Lon Nol) in Pnom Penh. Prins Sihanouk schreef later in zijn boek My War with the CIA over de psychologische oorlogvoering van de CIA tegen Sukarno en hem zelf. Dat was de ware oorsprong van die zogenaamde 'volkswoede'.

Suharto heeft zich dertig jaar ná de coup tegen Sukarno ontpopt, niet alleen als een Pol Pot, maar ook als de meest corrupte dictator uit de geschiedenis van Zuidoost-Azië. Hij verdient daarvoor de Nobelprijs voor Corruptie, indien deze zou bestaan.

OP een moment dat heel Indonesië bezig is te herstellen van het trauma van het verraad en de massaslachting van 1965, verleent het bezoek van de koningin een legitimiteit aan Suharto welke in flagrante strijd is met de rede die Hare Majesteit op 5 mei van dit jaar heeft gehouden. Daarin stelde zij zich duidelijk op tegen fascisme en concentratiekampen, en tegen het vertrappen van de meest elementaire rechten van de mens.

Wanneer de koningin dit meent, kan zij mijns inziens niet bij Suharto gaan rijsttafelen. Premier Lubbers, premier Kok, iedereen kan het staatshoofd van Indonesië bezoeken zolang hij er zit. Maar niet het symbool van Oranje.

Willem Oltmans is free-lance journalist. Hij publiceerde onlangs de brochure Bon Voyage Majesteit, een pleidooi tegen het bezoek van Beatrix aan Indonesië.