Succesvolle corona-aanpak Nieuw-Zeeland bezorgt sociaal-democraten waarschijnlijk monsterzege

Het coronavirus lijkt in Nieuw-Zeeland uitgebannen. Dit succes leidt er vrijwel zeker toe dat de partij van premier Jacinda Ardern zaterdag met overmacht de verkiezingen gaat winnen.

Er kon nauwelijks nog iemand bij in de aula van de Universiteit van Wellington, waar de Nieuw-Zeelandse premier Jacinda Ardern deze week een campagnetoespraak hield. Zo’n duizend studenten zaten opeengepakt te luisteren naar de premier, die zaterdag bij de parlementsverkiezingen herkozen hoopt te worden. Niemand hield afstand, ook Ardern niet. Niemand droeg een mondkapje.

^{Wilt u dit artikel liever beluisteren? Hieronder staat de door Blendle voorgelezen versie}

Nog zo’n scène van afgelopen week. Zaterdag speelde het Nieuw-Zeelandse rugbyteam, de All Blacks, in Wellington tegen aartsvijand Australië. Het stadion was uitverkocht. Ruim dertigduizend Nieuw-Zeelanders schreeuwden, joelden, kermden en juichten. Ook hier: geen afstand, geen mondkapjes. Geen corona.

Het coronavirus lijkt in Nieuw-Zeeland helemaal uitgebannen. Er zijn nog wel besmettingsgevallen, maar dat betreft alleen inkomende reizigers. Zij worden na aankomst twee weken vastgehouden in een zwaarbewaakt quarantainecentrum. Daarbuiten is het alsof het coronavirus nooit heeft bestaan. Sinds vorige week zijn vrijwel alle restricties geschrapt.

Het coronasucces zorgt er vrijwel zeker voor dat Arderns partij Labour zaterdag met overmacht de verkiezingen gaat winnen. Peilingen wijzen uit dat de sociaal-democraten ongeveer de helft van de stemmen gaan krijgen. Daarmee lonkt de mogelijkheid om zonder coalitiepartijen te kunnen regeren. Dat zou voor het eerst zijn sinds de invoering van het huidige kiesstelsel in 1996.

Hoewel partijleiders hun best doen ook andere thema’s op de agenda te krijgen – werkgelegenheid, armoedebestrijding, huizenbouw – staan de verkiezingen in het teken van corona. Kiezers zijn ‘domweg niet geïnteresseerd’ in iets als een nieuw belastingplan, schreef hoogleraar Communicatiewetenschappen Claire Robinson in de krant The Guardian. ‘De enige cijfers die er momenteel echt toe doen zijn het aantal lokale besmettingen. Die cijfers betekenen het verschil tussen leven en dood.’

Zelfs de timing van de verkiezingen werd bepaald door corona. Toen in augustus onverwacht een nieuwe besmettingshaard opdook in de stad Auckland, stelde Ardern mede op aandringen van de oppositie de stembusgang met een maand uit. De premier windt er zelf ook geen doekjes om: ‘Als mensen vragen of dit coronaverkiezingen zijn, dan zeg ik ja’, zei Ardern bij de aftrap van de campagne.

Beste ter wereld

Geef haar eens ongelijk. De corona-aanpak van Nieuw-Zeeland wordt algemeen beschouwd als een van de beste, zo niet de beste ter wereld. Persbureau Bloomberg plaatste het land vorige week op nummer één in een ranglijst voor landen met het beste coronabeleid.

‘Er vroeg en hard ingaan’, zo noemde Ardern de aanpak in maart. Ze verbood als een van de eerste regeringsleiders vluchten uit China en sloot het luchtruim voor vrijwel alle buitenlanders. Ook de lockdown van eind maart gold als een van de strengste ter wereld. Opmerkelijk, omdat er op dat moment slechts 102 besmettingen waren geconstateerd en geen doden waren gevallen. ‘De regering volgde vanaf het begin het voorzorgprincipe’, aldus politicoloog David Hall van de Universiteit van Auckland. ‘Van het ergste uitgaan en dan de maatregelen langzaam versoepelen.’

Toen de kiwi’s bijna zes weken later uit hun huizen kwamen, was het virus grotendeels uitgedoofd. De regering had de tijd gebruikt om het contactonderzoek en de testcapaciteit uit te breiden, indien nodig konden dagelijks 10 duizend inwoners worden getest.

De coronaverdediging werd er een stuk makkelijker door, want vanaf dat moment kon de regering zich vooral op de grensbewaking storten. Terugkerende Nieuw-Zeelanders gaan in overheidsquarantaine – ‘gemanagede isolatie’ – en zijn verplicht tweemaal een test te ondergaan. De centra worden streng bewaakt door militairen en de geïsoleerde landgenoten mogen één keer per dag naar buiten om een rondje te lopen.

De recente uitbraak in Auckland – na een virusvrije periode van honderd dagen – was een domper, zeker omdat de oorzaak van de besmetting niet werd gevonden. De stad van 1,7 miljoen inwoners moest gedeeltelijk weer in lockdown en de angst bestond dat alle moeite voor niks was geweest. Maar na een paar weken kon Ardern bekendmaken dat het virus opnieuw was ‘geëlimineerd’. ‘Ons team van vijf miljoen, dat wellicht een beetje moegestreden was, deed wat ons nationaal team ook zo vaak doet: hoofd naar beneden en er tegenaan’, zei Ardern, die er maar weer eens een rugbymetafoor tegenaan gooide.

Eerste Labourstem

De kiezers lusten er wel pap van. De waarderingscijfers voor Ardern stegen sinds het begin van de pandemie naar recordhoogte. Meer dan de helft van de Nieuw-Zeelanders wil haar terug als premier. ‘Ik stem dit keer voor het eerst op Labour en dat is bijna honderd procent vanwege de reactie op corona’, zegt Emily Duguid (43), die onlangs met haar gezin terugkwam uit de VS en nu in een isoleercentrum zit. ‘Ik ben Jacinda zó dankbaar dat ze mijn vader, schoonmoeder en ooms en tantes, allen 70-plus, heeft beschermd.’

‘In crisistijd is de standaardreactie van kiezers om weg te lopen, tenzij de regering competentie laat zien’, zegt politicoloog Hall. ‘Wat helpt is dat de regering altijd duidelijk heeft gezegd dat de lockdown nodig was om later in vrijheid te kunnen leven. Ook dat is uitgekomen.’

Er is ook kritiek. Simon Bridges, de ex-leider van de liberaal-conservatieve oppositiepartij Nationale Partij, vroeg in april om een einde aan de lockdown vanwege ‘het verlies van banen’ en ‘een toename van stress en mentale problemen’. Het zorgde voor een storm van kritiek op Facebook, niet in het minst van partijgenoten. Vanwege aanhoudende slechte peilingen werd Bridges een maand later vervangen.

Een ander, marginaal tegengeluid kwam van een nieuwe partij, de Openbare Partij, opgericht uit protest tegen de coronamaatregelen. Leider Billy Te Kahika baseert zich vooral op complottheorieën. Hij stelt bijvoorbeeld dat het coronavirus door de Verenigde Naties gebruikt wordt om de wereld te domineren. Deze week verwijderde Facebook de partijpagina wegens het verspreiden van leugens. In de peilingen staat de partij op nul zetels.

De zorgen over het effect op de economie worden tot nog toe verzacht door het steunpakket van de overheid. Sinds maart compenseert de Nieuw-Zeelandse alle burgers, inclusief freelancers, als ze door corona geen werk meer hebben. Het gaat om een uitkering van maximaal drie maanden.

Oppositiepartijen worstelen

Voor oppositiepartijen zijn deze coronaverkiezingen een worsteling. Alle gevestigde partijen schaarden zich de afgelopen maanden grotendeels achter het coronabeleid van de regering. Dat maakt het moeilijk om nu onderscheidend te zijn.

Veel verkiezingsthema’s hebben daarnaast indirect ook weer met corona te maken. ‘Neem de oplopende staatsschuld. Iedereen is het erover eens dat de regering nu veel geld moet lenen om mensen te compenseren’, aldus Hall. ‘Dan kun je aanvoeren dat grote bedrijven onterecht steun hebben gekregen, zoals de oppositie doet, maar daar trek je niet veel extra stemmen mee.’

Voor de pandemie leken de verkiezingen nog best spannend te worden. De populariteit van Ardern was flink gedaald, mede omdat ze een belangrijke verkiezingsbelofte had gebroken. Bij haar aantreden had ze aangekondigd in tien jaar 100 duizend betaalbare starterswoningen te laten bouwen. Na twee jaar stond de teller op slechts 141 nieuwe woningen, waarna Ardern haar doel moest bijstellen.

Volgens Hall moet de echte test voor de premier nog komen. Het harde coronabeleid inclusief het sluiten van de grenzen zorgt voor een ongekende economische dip. In het tweede kwartaal kromp de economie door de lockdown met een duizelingwekkende 12 procent. Met name de toerismesector zal structureel harde klappen krijgen. ‘Ardern krijgt het nog heel zwaar in haar tweede kabinet’, aldus Hall.

Anderzijds wijzen veel economen er op dat landen die het virus onder controle hebben, tot dusver het beste presteren. Het derde kwartaal liet weer herstel zien.

Zeker is dat voor de meeste Nieuw-Zeelanders de dreigende recessie nu even een ondergeschikte rol speelt. Zo ook voor Emily Duguid, die voor het eerst Labour gaat stemmen. ‘Toen mijn vader onlangs over de economie begon, zei ik: stem nou maar op Jacinda, want als de oppositie in maart aan de macht was geweest, was je nu dood geweest.’