Streep door Haarlems Tsjaikovski en Stravinsky-festival: ‘Dit lijken wel Sovjetpraktijken’

‘Ze zijn bang voor bedreigingen. Maar daar moet je niet voor zwichten’, aldus Krielaars. Volgens hem volstaat het om voor het optreden een sympathiebetuiging aan de Oekraïners voor te dragen en uit te leggen dat veel Russen deze oorlog ook niet willen, in plaats van een streep te zetten door culturele expressie. ‘Dit lijken wel Sovjetpraktijken.’

Hiermee reageert Krielaars, die onlangs het boek De klank van de heilstaat. Musici in de tijd van Stalin uitbracht op het besluit van de Philharmonie om het festivalweekend in het teken van de Russische componisten Tsjaikovski en Stravinsky af te gelasten.

Directeur Edwin van Balken zei daarover tegen het Haarlems Dagblad: ‘We willen niet voorbijgaan aan de bij velen intens gevoelde bezorgdheid over Oekraïne.’ Balken stelde dat de afgelasting niks te maken heeft met de reputaties van Tsjaikovski en Stravinsky, die hij ‘onomstreden’ noemde. Op het besluit werd door deelnemende musici ‘wisselend’ gereageerd.

Gevaar van wederzijdse vervreemding

‘Je hebt het Rusland van Poetin en het Rusland van Poesjkin’, zegt Krielaars. De wrede oorlogsvoering van de Russische dictator staat in schril contrast met een rijke, gelaagde Russische culturele traditie, vindt hij. ‘Daarin moet je onderscheid blijven maken.’ Ook moeten wat hem betreft culturele betrekkingen tussen Russen en het Westen doorgang blijven vinden. Het gevaar van meer wederzijdse vervreemding ligt op de loer.

Stravinsky stond bekend als pro-Westers, legt Krielaars uit. ‘Tussen 1914 en 1962 heeft hij geen stap gezet op Russisch (of Sovjet-)grondgebied. Hij wilde niks met het communisme te maken hebben. Hij walgde ervan.’ Stravinsky verkreeg het Franse en Amerikaanse staatsburgerschap.

‘Tsjaikovski’, vervolgt Krielaars, ‘staat misschien te boek als een nationalist, maar hij was simpelweg een 19de-eeuwse exponent van de bourgeoisie en adel. Tsjechov, een van de meest liberale schrijvers uit de Russische literatuur, was een groot bewonderaar van hem.’

Gergjev en Hermitage

Wel heeft Krielaars begrip voor het besluit van het Rotterdams Philharmonisch Orkest om afstand te nemen van de nog levende dirigent Valeri Gergjev: ‘Hij is een vriend van Poetin. Hij trad op in Syrië en andere plekken waar Poetin overwinningen behaalde. Dat is gewoon verwerpelijk.’

De Hermitage Amsterdam, die de huidige tentoonstelling stopzette en de banden verbrak met Sint-Petersburg, is volgens Krielaars ook een andere kwestie: ‘De Hermitage is een Russische staatsinstelling.’ Maar wat de komende tijd zal gebeuren, weet hij niet. ‘Gaan ze ook alle kunstwerken van Kazimir Malevitsj uit het Stedelijk Museum halen?’

In plaats van de concerten met muziek van Tsjaikovski en Stravinsky zullen op 12 en 13 maart twee benefiet­concerten worden gegeven voor vluchtelingen uit Oekraïne. De inkomsten daarvan worden aan Giro555 gedoneerd.