'Stevig signaal': koning benadrukt belang mensenrechten in China
Koning Willem-Alexander stond woensdag in de Chinese miljoenenstad Shanghai nog eens stil bij het belang van het naleven van de mensenrechten. Op een eliteschool voor bestuurders hield hij zijn gehoor de voordelen voor van een rechtsstaat en 'civil society' voor. Het ging veel verder dan de vluchtige verwijzing die hij er naar maakte in zijn toespraak tijdens het staatsbanket in Peking.
'Luisteren naar mensen en voortbouwen op hun activiteiten maakt het fundament onder het bestuur op alle niveaus meer solide', zei Willem-Alexander. Na een beleefd applaus begon een vragensessie waar pers niet welkom bij was.
Later op de dag zei Willem-Alexander dat hij het bezoek aan het opleidingsinstituut van de Communistische Partij had uitgekozen om nader in te gaan op het thema mensenrechten. 'Ik wil waar het mogelijk is een bijdrage leveren aan het versterken van deze belangrijke dialoog', aldus Willem-Alexander.
China heeft vijf bestuursacademies waar ambtenaren en zakenlieden worden klaargestoomd voor topposities bij de overheid, partijorganisaties en staatsbedrijven. De Shanghaise academie - voluit de China Executive Leadership Academy (CELAP) geheten - heeft veel internationale relaties, onder meer met de Rotterdamse Erasmus Universiteit.
Geen rechtstreekse kritiek
Het ontwerp van het ruime gebouw, waar de Tweede Kamer met gemak in zou passen, voelt met strak staal en speelse rode panelen fris en vooruitstrevend aan. Maar in de hal prijken de vier ouderwetse slogans waar het partijkader naar dient te leven. 'De waarheid op feiten baseren. Met de tijd meegaan. Afzien in de strijd. Besturen omwille van het volk.'
De Chinese staat wantrouwt maatschappelijke organisaties dusdanig dat ze streng gecontroleerd wordt. Als het politieke klimaat kil is, voelt de civil society dat: voorvechters voor burgerrechten worden opgepakt, liberale intellectuelen krijgen te horen dat ze beter kunnen zwijgen. Ondanks het feit dat China zichzelf een rechtstaat noemt, worden politie, justitie en advocatuur aangestuurd en gecontroleerd door de éénpartijstaat.
Willem-Alexander bekritiseerde dat niet rechtstreeks, maar betoogde hoeveel sterker een land wordt van een onafhankelijke rechterlijke macht en toezichthouders. 'Zij zijn de waarborgen dat mensen eerlijk en rechtvaardig behandeld worden. Dat mensenrechten worden gerespecteerd. En dat het bestuur zelf 'schoon' blijft.'
Hij spiegelde honderden ambtenaren afkomstig uit West-Chinese provincies voor hoe vrijheid en mensenrechten van Nederland 'een sterk land' maken. Een land dat economisch groeit en tegelijkertijd het milieu schoon houdt. Waar vitale steden bestaan naast een agrarische sector die het zo goed doet, dat Nederland de tweede landbouwexporteur ter wereld is. China is op zoek naar dit soort combinaties - die gemeenschappelijke interesses is een goed vertrekpunt, evenals de lofzang op klassieke Chinese bestuurstradities waarmee Willem-Alexander zijn toespraak lardeerde.
De partijschool had volgens bronnen bij de Nederlandse organisatie van het staatsbezoek aanvankelijk alle media bij de toespraak willen weren. Niet dat de Chinese journalisten over de inhoud van zo'n redevoering zouden kunnen berichten - van een openlijke reactie bij het publiek was geen sprake, laat staan dat er iets van het opvallende betoog doorsijpelt in de Chinese media. Toch denkt de koning dat zijn woorden 'misschien op de lange termijn' invloed hebben. 'China is een land waar grote en belangrijke veranderingen gaande zijn en hoe dan ook vind ik het belangrijk onze waarden uit te dragen.'
undefined
Stevig signaal
Directeur Eduard Nazarski van Amnesty Nederland was woensdag blij verrast. Op NPO Radio 1 zei hij: 'Ja, dit is toch heel belangrijk. Als je dit vergelijkt met wat onlangs in Engeland gebeurde: daar was de Chinese president op bezoek en vooraf was afgesproken dat over mensenrechten geen woord mocht worden gezegd. Dan is wat de koning hier heeft gedaan heel belangrijk. Het is belangrijk dat hij als boegbeeld van de delegatie, als koning van Nederland, nu dit stevige signaal afgeeft.'
Op deze wijze heeft hij volgens de Amnesty-directeur een precedent geschapen waar het bedrijfsleven zijn voordeel mee kan doen: het is normaal om tijdens handelsmissies de mensenrechten aan te kaarten. Minister Koenders van Buitenlandse Zaken heeft nu bovendien de gelegenheid om in zijn gesprekken met de Chinezen meer diepgang te geven aan deze heikele kwestie, aldus Nazarski op Radio 1.
