Sterrencast voor luidruchtige aanklacht tegen banken

Het is de eerste keer dat ik het woord 'geldcreatie' hoor. George is verontwaardigd ('waarom wist ik dit niet, waarom weet jij dit niet?') - ik ken hem vrolijker, als theaterman. Alles komt eruit. Dat we het maken van geld aan commerciële bedrijven overlaten die bepalen wie het krijgt en waarvoor, dat de banken nauwelijks meer onderpand hebben voor het geld dat ze maken (3 procent), dat een internationale financiële elite over de wereld heerst met een hun argeloos toegevallen prerogatief, tot en met de moorden op Lincoln en Kennedy die, zegt George, niet voor niks allebei bezig waren het monetaire systeem uit particuliere handen te krijgen. Dit is, kortom, 'de bron van alle onrecht'.

Hij vertelt het maanden voordat zijn theaterstuk De Verleiders - door de bank genomen in première gaat, een luidruchtige aanklacht tegen de banken die zo succesvol blijkt dat-ie deze zomer nog maar eens drie weken in Carré staat. Maar daar is het niet begonnen. Het is begonnen toen George om informatie vroeg bij actiegroep Ons Geld, het Nederlandse evenbeeld van het Britse Positive Money. Die was al een tijdje bezig met een inhoudelijk debat, net als andere internationale clubjes trouwens - maar het is ingewikkelde kost om helder voor het voetlicht te krijgen.

Aangenomen motie

George monteerde er met zijn theaterstuk vleugels aan, en een sterrencast, en nu scheert Ons Geld op de thermiek van het grote publiek het Binnenhof binnen. Waar hij, de theaterman, in de Tweede Kamer een serieus debat inleidde dat dik drie uur duurde. Gisteren nam de Kamer de daar ingediende motie aan die de minister dwingt het geldstelsel te laten onderzoeken door de WRR - niet slecht voor een burgerinitiatief.

In de ogen van George dondert en bliksemt het nog steeds, als ik hem spreek aan zijn keukentafel. 'De serieuze pers doet er niets mee!' Aan dezelfde tafel zit Martijn Jeroen van der Linden, bestuurslid van Ons Geld, econoom aan de TU Delft maar toch vooral ex-bankier. Werkte voor ING in Amsterdam, Brussel en Frankfurt, was later daytrader in futures op Wall Street - iemand dus die goed in het bestverkochte boek van vorig jaar had gepast: Dit kan niet waar zijn van Joris Luyendijk. Iedereen koopt dat boek. Iedereen gaat naar het theater om De Verleiders te zien - het helpt als schrijvers en theatermakers zich ontfermen over ingewikkelde dingen.

Vierde macht

Geld was altijd een gegeven, zegt Martijn, 'geld was neutraal, niemand had het er echt over. Op school leer je niet eens hoe geld ontstaat.' Dat verandert nu. Zelfs ik denk twee jaar later anders over mijn hypotheek - om over de bank waar ik sinds mijn zestiende bankier nog maar te zwijgen.

Wat ze bij Ons Geld willen, is een 'vierde macht' die onafhankelijk geld schept. De banken mogen handelen wat ze willen, maar op eigen risico, niet op het onze. 'We willen alleen maar wat te zeggen krijgen over de manier waarop ons geld ontstaat', zegt Martijn. 'Dat stuit op grote private belangen, maar geld is een publiek belang.'

En ze hebben gelijk. Dat zeg ik niet, dat zegt de minister van Financiën, Jeroen Dijsselbloem. Brief aan de Kamer: 'Het kabinet verwelkomt de discussie over de vormgeving van het geldstelsel en omarmt de achterliggende doelen die Ons Geld hiermee nastreeft.' Klare taal. Sussend schrijft de minister erbij dat er allang maatregelen zijn genomen, en dan gaat het over het 'Single Supervisory Mechanism', de 'Total Loss Absorbing Capacity', 'bail-in', het 'macroprudentiële instrumentarium' en 'een leverage ratio van minimaal 4 procent'. Ieder zijn taal. Maar ik had twee jaar terug niet gedacht dat ook Jeroen Dijsselbloem en zijn ambtenaren zich zorgen maken over mijn hypotheek. 'Het blijkt', zei PvdA-Kamerlid Nijboer tijdens het debat, 'dat je met zo'n burgerinitiatief toch wat los kunt maken'.

Veertig handen

George vertelt dat De Verleiders hun stuk speelden ín De Nederlandsche Bank, voor president Klaas Knot en tweehonderd stafleden. Na afloop werd gevraagd wie er ging tekenen voor het burgerinitiatief. 'Veertig staken hun hand op', zegt George. 'Niemand sprak ons tegen. Daar schrok ik wel van.'

Kunstenaars: ontferm jullie eens vaker over politieke dingen. Nu al zie ik uit naar de première van Fit to fly, volgende maand bij het Nationale Toneel: over de asielmachinerie. En het Kamerdebat dat er hopelijk op volgt.

^{t.heijmans@ volkskrant.nl}