Sterker nog: immigratie is een links onderwerp

Het immigratievraagstuk wordt gekenmerkt door verdelingsproblemen - en verdelingsproblemen zijn in elk geval van huis uit van links. Het zijn er drie. Ten eerste de verdeling van rijkdom tussen landen. Ten tweede de verdeling van de baten en lasten van immigratie in het immigratieland. Ten derde de verdeling van immigratiekosten tussen de lidstaten van de Europese Unie. Grappig genoeg vallen deze drie verdelingsproblemen samen met wat je zou kunnen noemen, de oorzaak van het probleem, het probleem zelf en een denkrichting voor een oplossing.

Verdeel even mee.

De welvaart is in de wereld ongelijk verdeeld. Europa is een rijk eiland omgeven door een zee van armen; Afrika, Oost-Europa en Rusland, en iets verder weg Azië. Die welvaartsverschillen leiden tot mobiliteit. Een clubje Europese economen - onder wie de toppers Gilles Saint-Paul en Klaus Zimmermann - publiceerde een klein jaar geleden het rapport Managing migration in the European Welfare State, waarin zij vaststellen dat de netto immigratie in Europa piekte in het begin van de jaren negentig (dik een miljoen immigranten per jaar), toen afnam, en inmiddels weer oploopt. Het percentage Europeanen met een buitenlandse nationaliteit is opgelopen tot een kleine 9 procent, en dat is vermoedelijk een te lage schatting.

De ongelijke verdeling van de welvaart, en de migratiestromen die hierdoor ontstaan, stelt (links?) Europa voor een moreel probleem. Voor praktisch alle migranten geldt: door zich in Europa te vestigen stijgt hun inkomen substantieel en verbetert het toekomstperspectief van hun nazaten nog substantiëler. Door immigratie nemen welvaartsverschillen af (niet die tussen gebieden, wel die tussen personen), en dat is goed. Ongebreidelde immigratie zou de Europese welvaart echter beschadigen. De wens het moreel juiste te doen door welvaartsverschillen te verminderen botst op het eigenbelang de eigen welvaart te beschermen.

En daarmee zijn we aangeland bij het tweede verdelingsprobleem. De gevolgen van immigratie voor de lokale bevolking zijn ongelijk verdeeld. In het rapport Bevolkingsvraagstukken in Nederland anno 2000 van het Nidi staat hierover een analyse van CPB-econoom Hans Roodenburg. Die stelt eerst vast dat Nederlands empirisch onderzoek naar dit verdelingsvraagstuk nagenoeg ontbreekt - een veeg teken -, om vervolgens wel het theoretische onderzoekskader te presenteren waarin zo'n analyse zou moeten worden uitgevoerd.

Immigratie verhoogt het aanbod van arbeid waardoor het nationaal inkomen stijgt. Het grootste deel van deze toename van het nationaal inkomen valt toe aan de immigranten zelf in de vorm van looninkomen. Een wat kleiner deel valt in de vorm van winst toe aan de kapitaalverschaffers die de extra economische activiteit hebben gefinancierd. En dan komt de plek waar de pijn zit: door het extra arbeidsaanbod van de migranten dalen de lonen, waardoor inkomen wordt herverdeeld van zittende werknemers (die loon inleveren) naar kapitaalbezitters (die hun werknemers lagere lonen hoeven betalen). Immigratie is dus prima voor de inkomenspositie van immigranten, heel fijn voor kapitaalbezitters, en helemaal niet fijn voor zittende werknemers.

Deze grove schets kan op vele manieren subtieler worden gemaakt. En van die manieren is het preciezer te kijken naar de arbeidsmarkt. Immigranten zijn in de Nederlandse praktijk primair actief aan de onderkant van de arbeidsmarkt, wat impliceert dat juist de onfortuinlijkste Nederlanders de rekening gepresenteerd krijgen van de immigratie. Dit geldt natuurlijk niet alleen voor de arbeidsmarkt: ook als het gaat om scholen en huisvesting heeft immigratie vooral gevolgen voor de 25 procent armste Nederlanders. Als dat geen links dilemma is: de armen binnen Europa betalen de prijs voor de hulp aan de armen van buiten Europa. En de rijken spinnen er garen bij. Serieus empirisch onderzoek welkom, lijkt me.

Het derde verdelingsvraagstuk lost de eerste twee niet op, maar zou de gevolgen van immigratie wel eerlijker kunnen spreiden over de EU-lidstaten. De mate waarin lidstaten immigranten opvangen varieert sterk. Hierdoor zijn ook de kosten van immigratie - waarvan de hoogte, weer door gebrek aan serieus empirisch onderzoek, onduidelijk is - ongelijk verdeeld. Er is veel voor te zeggen om landen die veel immigranten opvangen een rekening te laten sturen aan landen die, om wat voor reden dan ook, onevenredig weinig immigranten opvangen. Dan krijg je vanzelf een Europees debat over de wenselijke omvang van immigratie en dat is ook goed: immigratie is een Europees vraagstuk - zie verdelingsprobleem één.

Het komt mij voor dat dit stuk voor stuk hele linkse vraagstukken zijn.

Als dit juist is, impliceert dit dan dat Pim Fortuyn een linkse politicus is?