Stemmen op Geert Wilders als 'puur protest'

Reinier Castelein is een voormalig purser die vijf jaar geleden vakbondsvoorzitter werd van De Unie, vanouds het bastion voor 'beambten, leidinggevend en hoger personeel'. Zeg maar de witteboordenvakbond. Hij stuurt me een e-mail. 'In mijn werk kom ik veel verschillende mensen tegen die op het oog alles hebben wat 'linkse tevredenheid' zou mogen veronderstellen. Toch groeit het onbehagen onder het 'weldenkende' deel van de achterban.'

Een week later zit ik bij hem op kantoor.

De achterban stemt in groten getale PVV - voor zover ze al weten wat ze stemmen. Dat hebben Reinier en zijn persman Herman Dirk laten peilen. Herman had het al een paar jaar haarfijn door, die verandering in temperatuur bij de achterban. De Unie hield lang vast aan het idee dat ze een D66-bolwerk waren, maar dat is gaan schuiven toen die partij instemde met het maximeren van de ontslagvergoeding. In het holst van de crisis.

PVV: 12 procent. VVD: 9. D66: 7. PvdA: 3. Geen idee: 37.

Interessanter is dat de Unie ook naar de associaties vroeg die de achterban heeft bij politiek. 'Onbetrouwbaar' doemt monsterlijk groot op. Verder: 'liegen', 'leugens', 'beloftes', 'oneerlijk', 'zakkenvullers'.

Het gaat de mensen van anderhalf tot twee keer modaal niet om islamterrorisme of asielzoekers, zegt Reinier: ze hebben zorgen over normen en waarden, zorgen over hun ouders, zorgen over hun kinderen, zorgen over zorgkosten en zorgen over zichzelf. Het is een groep die nooit zorgen had. Het gaat ze nu te snel in de gedigitaliseerde wereld, ze raken achter en verward. Hun oude politieke partijen hebben daar geen antwoord op, geen aandacht voor, die blijven hooguit pirouettes draaien in het circus van de macht.

Daar is trouwens geen onderzoek voor nodig: praten met de achterban is genoeg.

Reinier vertelt over een actief Unie-kaderlid, ontslagen tijdens een degelijke carrière bij Philips en vervolgens beland in een draaikolk van problemen en in de schuldsanering, zodat hij de vakbondscontributie niet meer kan betalen. 'Dan heb je dus een huilende kerel aan de lijn.' Hij reed erheen, kreeg opgewarmde koffie en gaf hem een envelop met 200 euro voor 'een kar goede boodschappen'. Vervolgens begon Reinier een stichting voor hulp aan midden- en hoger opgeleiden die door de loop der dingen in de kreukels liggen en zo opende zich een wereld die hij niet kende. Voor de één koopt hij een wasmachine, voor de ander een sollicitatietraining of een tweepersoons bed. Mensen bij wie een dienstbaar en geregeld leven aan barrels ging. 'Ik zie dat gebeuren. En het dan raar vinden dat ze de politiek niet meer begrijpen.'

Herman zegt: 'De politiek is dat vergeten.'

Tijdens de crisis verloren 75 duizend mensen hun baan in de financiële sector, zegt Reinier. Meer dan bij de Limburgse mijnsluiting. Gewoon mensen die bij een bank werkten ergens in de regio. Hoor je niemand over: banken, crisis, eigen schuld - het is een groep die niet wordt gezien. Want ze hadden het toch goed. 'Mensen die altijd gewend waren redelijk te verdienen, die altijd goed belasting betaalden en nu langs de zijlijn staan. Als je dan 50 bent en je hebt nog zeventien jaar te gaan om aan geld te komen, verlies je het vertrouwen.'

Degenen die nog wel een baan hebben voelen de dreiging van onzekerheid. Ze worden overspoeld door de digitalisering - Reinier is niet tegen robots, maar de manier waarop alleen al de overheid voortstoomt met het automatiseren van alleen al de Belastingdienst en het UWV, laat mensen achter. En dan 'word je héél snel afgeschreven'.

Waar hij kan laat hij de laatste film van Ken Loach zien, I, Daniel Blake, Reinier huurde er zelfs een bioscoopzaal voor af. Over een ontslagen timmerman die doldraait in een digitale, ontmenselijkte bureaucratie. 'Daar zie je wat het doet.'

_{Tekst gaat verder onder de video.}

Maar wel gemakkelijk, zeg ik, om de politiek overal de schuld van te geven.

Het zijn de politici zelf, zegt Reinier, die beloftes doen. 'Ze bemoeien zich met alles. Tot in detail. Dat schept verwachtingen.' Maar op de massieve groei van het aantal zzp'ers is nog steeds geen antwoord. 'Echt, er is geen coherent verhaal.'

Reinier komt uit een VVD-gezin en stemde meestal D66, maar is nu zijn kompas verloren. Herman stemt al jaren niet meer, 'er wordt geen leiding gegeven', zegt hij, 'daar wachten de mensen op.'

Maar waarom zoekt de 'weldenkende' achterban dan zijn heil bij een ondemocratische partij die bewezen z'n afspraken niet nakomt, nooit verantwoordelijkheid neemt, leeft van het eigen gelijk en de vreemdelingenhaat en uitblinkt in het beschuldigen van anderen?

'Puur protest.'