Statushouders mogen oefenstemmen in Arnhem: ‘Je moet één bolletje inkleuren’

Zodra het stembiljet van statushouder Ibrahim Demir (52) in de verkeerde bus dreigt te belanden, grijpt een stembureaumedewerker in. ‘Niet in de rechter, de linker is voor de waterschappen.’ Demir had het hele stemproces – van het tonen van zijn verblijfsdocument tot het inkleuren van het juiste bolletje in het hokje – tot dan toe vlekkeloos volbracht, maar met de finish al in zicht ging het toch nog bijna mis. Gelukkig is dat vrijdagochtend in het oefenstembureau in Arnhem geen enkel punt. Het is daar juist de bedoeling dat kiezers alle stappen eens doorlopen, voordat ze woensdag daadwerkelijk hun keuze maken voor de Provinciale Staten- en waterschapsverkiezingen.

Steeds meer gemeenten organiseren voorafgaand aan verkiezingen dit soort oefendagen. Ook in Veenendaal, Den Haag en Sittard-Geleen konden toekomstige kiezers de afgelopen weken alvast ervaren hoe het eraan toegaat. Het kabinet stimuleert deze initiatieven en trok 2,7 miljoen euro uit voor betere toegankelijkheid bij de verkiezingen.

Vluchtelingen, maar ook kiezers met een taalachterstand, autisme, een lichamelijke handicap of licht verstandelijke beperking, kunnen op de verkiezingsdag namelijk allerlei hobbels tegenkomen. Een slecht begaanbaar stembureau, een omgeving met te veel prikkels of een onbegrijpelijk stembiljet: 2 miljoen kiesgerechtigden lopen er bij het stemmen tegenaan, blijkt uit cijfers van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten. Het is voor sommigen reden genoeg om thuis te blijven.

Lage opkomst

Welke impact dat kan hebben bleek vorig jaar bij de gemeenteraadsverkiezingen. Het opkomstpercentage bleef toen steken op 51 procent – een historisch dieptepunt. In Arnhem lag de opkomst zelfs nog 4 procent lager. ‘We denken dat oefendagen voor sommige kiezers de drempel kunnen wegnemen’, zegt de Arnhemse burgemeester Ahmed Marcouch.

Dit jaar kunnen in zijn stad voor het eerst ook statushouders oefenen. Zij kregen afgelopen week één stempas toegestuurd, die voor de waterschapsverkiezingen. Voor de Provinciale Staten kunnen ze niet stemmen zolang ze geen Nederlandse nationaliteit hebben.

Onder de Arnhemse statushouders is veel interesse in het stemmen, bleek vorige week tijdens een les Nederlands in de vluchtelingenopvang. Drie van hen, de uit Turkije afkomstige Ibrahim Demir, Mahmut Demiral (45) en Omer Deniz (29), waren na de uitleg zo enthousiast over hun eerste verkiezing in Nederland, dat ze het oefenstemmen niet wilden overslaan.

Stemmal

‘Kijk, dit is het potlood. Daarmee moet je één bolletje inkleuren’, zegt stembureaumedewerker Regina Florissen tegen de mannen. Met het rode potloodje in haar hand laat ze het uitgevouwen stembiljet zien, terwijl Demir, Demiral en Deniz om haar heen staan en naar het gigantische vel turen. ‘In Turkije zijn er geen waterschappen’, zegt Demir. Wat die precies behelzen, begrijpen ze nog niet helemaal, maar stemmen gaan ze volgende week sowieso. ‘Op iets groens’, weet Deniz al.

Sommige gemeenten organiseren de oefenstemdagen vooral voor blinden en slechtzienden. Bij de aankomende verkiezingen kunnen zij in 95 gemeenten gebruik maken van een stemmal, een hulpmiddel met audio-ondersteuning. Omdat dit relatief nieuw is, kan vooraf oefenen uitkomst bieden.

Maar ook voor mensen met autisme of een licht verstandelijk beperking kan het fijn zijn om het stemmen te oefenen, zegt Marijke Hempenius van belangenorganisatie Iederin. ‘Stemmen kan voor hen spannend zijn’, zegt ze. ‘Als ze alle stappen al eens hebben doorlopen of online precies kunnen vinden hoe het er in een stembureau aan toegaat, helpt dat enorm.’

Stembus van hout

Toch zou er nog meer moeten gebeuren om het kiesproces voor iedereen volledig toegankelijk te maken, zegt Hempenius. Zo zijn volgens haar de verkiezingsprogramma’s voor lang niet iedereen te begrijpen. Initiatieven zoals die in Utrecht, waar onlangs een debat in eenvoudige taal werd georganiseerd, juicht ze daarom toe. ‘Zo kunnen kiezers met een verstandelijke beperking ook goed geïnformeerd stemmen.’

Bij het oefenstembureau in Arnhem hebben de drie Turkse proefstemmers de verschillen met het stemmen in hun geboorteland opgemerkt. ‘In Turkije krijg je een stempel en is de stembus van hout’, zegt Deniz. Na het oefenrondje zijn ze klaar voor het echte werk volgende week woensdag. ‘Het gaat goed komen’, zegt Demir. ‘Inshallah.’