Staking freelancers bij NRC: gaan zzp’ers eindelijk actievoeren?

Om de productie niet in gevaar te brengen hebben de freelance journalisten, die bij NRC onder andere werken op de online- en eindredactie, hun actie van tevoren aangekondigd. Zij willen vooral een signaal afgeven: freelancers werken op onaangename tijden, voor minder geld, en met minder zekerheid en toekomstperspectief dan collega’s in dienst.

‘Door een dag het werk neer te leggen wilden wij laten zien hoeveel bureau’s er dan leeg blijven, en hoe cruciaal wij voor de organisatie zijn’, zegt Matthijs Valent, onlineredacteur en woordvoerder van de ‘stakers’.

NRC is geen uitzondering wat betreft onvrede onder freelancers. Ook bij veel andere dagbladen en audiovisuele media is de afgelopen jaren een groeiend deel van het werk gedaan door freelancers. Deze ‘flexibele schil’ is volgens hoofdredacties nodig om pieken en dalen op te vangen, en om de kosten in een zeer competitieve industrie te beteugelen. Landelijke media betalen daarbij nog behoorlijke vergoedingen, hoewel die vaak al jaren niet zijn geïndexeerd en er soms ook aan geknibbeld wordt. Freelancers bij kleinere kranten zijn steeds vaker overgeleverd aan zeer lage en almaar krimpende tarieven.

13 cent

In oktober vorig jaar eisten een freelance fotograaf en een freelance regioverslaggever voor de rechtbank een hogere vergoeding voor hun werk voor DPG Media, de grootste werkgever in gedrukte media en eigenaar van meerdere landelijke en regionale titels. De rechter gelastte DPG Media om het woordtarief van de verslaggever (voor De Twentsche Courant Tubantia) van 13 cent naar 21 cent te verhogen, en de betaling voor de fotograaf (voor het Brabants Dagblad) van 42 euro naar 65 euro per foto.

Op dit moment loopt ook een rechtszaak van twee omroepmedewerkers en vakbond FNV tegen de Amsterdamse stadszender AT5 en de Noord-Hollandse omroep NH Media. De medewerkers verloren jaren geleden hun vaste baan bij een reorganisatie en werden toen opnieuw ingehuurd via een uitzendbureauconstructie. Nu doen ze hetzelfde werk als ze eerder deden, maar met minder inkomen en minder rechten.

‘De onvrede onder zzp’ers is er al langer, maar we merken de laatste tijd dat het echt begint te broeien op een groot aantal redacties’, zegt Thomas Bruning, vakbondsvoorzitter van de Nederlandse Vereniging van Journalisten. ‘Daarbij gaat het om de klassieke freelancer die per opdracht werkt, maar ook steeds meer om zzp’ers die regelmatig bureaudiensten draaien. Het grote verschil in waardering tussen mensen in dienst en freelancers wordt door die laatste groep als heel pijnlijk ervaren.’

Met name het ‘zij-aan-zij werk’ is een bijzonder heikel punt in de mediasector: freelancers die zeer regelmatig voor één opdrachtgever werken en daarbij minder verdienen dan collega’s met een vast contract aan het bureau naast hen. Daartoe behoren ook de stakende medewerkers van NRC. ‘Veel van ons vinden dat freelancers die langlopend en meer dan drie dagen per week dezelfde functie vervullen in dienst moeten worden genomen, in ieder geval meer helderheid moeten krijgen over hun kansen hierop’, zegt NRC-staker Matthijs Valent in de krant van zijn opdrachtgever.

Petitie

Freelancers van de Volkskrant lanceerden in september vorig jaar een petitie waarin ze de hoofdredactie vroegen om meer transparantie over tarieven, vertegenwoordiging in de ondernemings- en redactieraad, en duidelijkheid over hun toekomst. Een groot deel van de vaste redacteuren ondertekende de petitie.

‘Wij zijn nu bezig met een koerswijziging’, zegt hoofdredacteur Pieter Klok. ‘Daarbij geldt vooral dat het verschil tussen flex en vast duidelijk moet zijn. Wij willen dat freelance eindredacteuren niet meer dan twee diensten per week draaien, en om de drie jaar gaan we met iedere freelancer in gesprek over hun toekomst: zijn we nog gelukkig over de samenwerking? Als iemand te veel voor ons werkt, dan moeten we kiezen: bouwen we af, treedt hij of zij in vaste dienst of stoppen we ermee? De afgelopen maanden hebben we vijf freelancers in dienst genomen, en we proberen iedereen duidelijkheid te geven over zijn carrièreperspectieven.’

Een ‘staking’ mag de actie van de NRC-freelancers eigenlijk niet heten; zzp’ers krijgen niet doorbetaald als ze het werk neerleggen. Bovendien hebben ze geen garantie dat ze de dag erna weer worden ingehuurd door de opdrachtgever waartegen ze een vuist hebben willen maken.

Het besluit van de NRC-freelancers is dan ook tamelijk uniek, zegt Agnes Akkerman, hoogleraar arbeidsverhoudingen aan de Radboud Universiteit. ‘Elders in de zzp-branche zie ik dit niet gebeuren. Maar de actiebereidheid onder werkenden is hoog, en bij werknemers zijn acties doorgaans behoorlijk succesvol. Dat nu ook zzp’ers het werk neerleggen, lijkt te passen bij een omslag in de maatschappij: het denken over wenselijkheid van flexibele vormen van arbeid verandert.’