Splinterpartijen gaan waarschijnlijk sleutelrol spelen bij coalitievorming; Ierse verkiezingsstrijd zonder strijdpunten

Van onze correspondent

Bert Wagendorp

LONDEN

De eilanders moesten eerder aan de bak, vanwege het risico dat slecht weer hen vandaag onbereikbaar zou maken; vervoer naar de eilandjes vindt uitsluitend per boot plaats. De voortijdige stemmers toonden zich zeer ontstemd over hun gedwongen uitzonderingspositie. 'De laatste twee dagen voor een verkiezing zijn de belangrijkste', zei een van hen.

De woede op de eilanden bracht nog even een sprankje van leven in de verkiezingscampagne, die algemeen werd beschouwd als de dufste sinds mensenheugenis. De verschillen tussen de partijen waren klein, grote campagne-items ontbraken en zo ze er al waren, werden ze angstvallig vermeden - zoals het zeer beladen onderwerp van abortus.

De stembusstrijd speelde zich af tussen de centrumlinkse 'regenboogcoalitie' van premier John Bruton (Fine Gael, Labour en Democratisch Links) en de twee oppositiepartijen, de centrum-rechtse partijen Fianna Fail en de Progressieve Democraten. Volgens de laatste opiniepeilingen leek noch voortzetting van de eerste coalitie, noch de entree van de tweede waarschijnlijk en stevent Ierland af op een Dail (parlement) waarin geen van beide samenwerkingsverbanden 84 of meer zetels zal veroveren.

Mocht die verwachting vandaag worden bewaarheid - vanwege het ingewikkelde Ierse kiessysteem wordt de uitslag pas zaterdag of zondag verwacht - dan volgt vermoedelijk een langdurige regeringsvorming, waarbij een van beide coalities de hulp zal moeten inroepen van splintergroeperingen als de Groenen, de rechtse Nationale Partij of onafhankelijke kandidaten.

Een herschikking van de huidige coalities is niet helemaal uitgesloten, maar de kans daarop is klein. Tot 1994 regeerde Fianna Fail, onder premier Albert Reynolds, met Labour, de partij van de huidige vice-premier en minister van Buitenlandse Zaken, Dick Spring. Spring forceerde in dat jaar een crisis, en ging verder met Fine Gael. Een hereniging van Labour en Fianna Fail is na die gebeurtenis onwaarschijnlijk. Samenwerking tussen Fianna Fail en Fine Gael is voor de achterbannen uit den boze.

Fianna Fail, in 1926 opgericht door de allesoverheersende politieke figuur uit de Ierse geschiedenis van de twintigste eeuw, Éamon De Valera, is altijd veruit de grootste Ierse partij geweest. In november 1992 behaalde de partij 68 van de 166 zetels. Fine Gael was in het weinig veranderlijke Ierse politieke klimaat altijd de tweede partij, met in 1992 45 zetels.

Mocht de coalitie Fianna Fail en PD na de verkiezingen een regering gaan vormen - de polls wijzen erop dat zij in elk geval het grootste aantal parlementszetels zullen binnenhalen -, dan wordt Ahern de nieuwe Taoiseach (premier) en Mary Harney (44) de eerste vrouwlijke vice-premier (Tanaiste).

Harney zorgde voor de enige golfjes van beroering in de bladstille campagne, door de sociale bijstand aan alleenstaande moeders ter discussie te stellen en daarnaast te opperen het aantal overheidsbanen met 25 duizend te verminderen. Vooral het eerste punt leide tot beroering, omdat het veel mensen zou raken. Een kwart van alle Ierse kinderen komt ter wereld in afwezigheid van een officiële vader.

Maar Ahern (45), die een campagne voerde naar Amerikaanse presidentiële snit, was er als de kippen bij om Harney's opmerkingen te bagatelliseren. Zodat de verkiezingsstrijd al snel weer rustig en bedaard voortkabbelde.

De Ierse partijen zijn het op hoofdpunten wel zo ongeveer met elkaar eens. 'Europa' was geen punt van discussie, alle partijen vinden dat Ierland moet toetreden tot de EMU - het land voldoet aan de voorwaarden daarvoor. De economie doet het geweldig en vormde dus ook geen strijdpunt: alle partijen vinden dat de huidige lijn moet worden voortgezet. Die leidde er immers toe dat de Ierse economische groei twee keer zo hoog is als het OECD-gemiddelde.

Zowel Fianna Fail als Fine Gael vindt dat de werkloosheid (13 procent) omlaag moet, net als de belastingen, die tot de hoogste in Europa behoren. Over de kwestie Noord-Ierland bestond ook geen onenigheid, beide streven naar vereniging, maar wel langs politieke weg. Sinn Fein, dat ook aan de verkiezingen deelneemt, kan in beide kampen op vijandigheid rekenen.

Twee zaken die met name het electoraat op het platteland bovenmatig bezighouden, abortus en echtscheiding, speelden in de campagne geen rol. Geen van de partijen wilde zich aan die splijtende zaken branden. Het verbod op echtscheiding is na een referendum pas kort geleden uit de Ierse grondwet verwijderd, abortus is - na een uitspraak van het Hooggerechtshof dat die ingreep is toegestaan wanneer de moeder in levensgevaar verkeert - nog steeds een heikel punt.

Beide zaken zullen pas op de politieke agenda terugkeren, wanneer Fianna Fail en PD zich genoodzaakt zouden zien om bijvoorbeeld de rechtse Nationale Partij van Theresa Heaney (33) te hulp te roepen bij hun coalitievorming. 'Scheiding en abortus zijn gruwelen', volgens Heaney, 'en ze zijn ook erg on-Iers.'

Maar met dergelijke gruwelen werd het electoraat niet lastiggevallen, de strijd speelde zich af op een ander niveau. In een poging de plattelanders ervan te overtuigen dat Labour geen benul heeft van wat de boeren bezighoudt, stuurde Fianna Fail Labourleider Dick Spring bijvoorbeeld recentelijk een poster met daarop een koe. 'Dit is een koe', stond eronder. De Ierse boeren moesten hier erg om lachen.