SPD lijkt Duitse verkiezingen te hebben gewonnen

In een andere prognose, die van tv-zender ARD, liggen de partijen iets dichter bij elkaar. De SPD zou op 25,5 procent eindigen, de CDU op 24,5 procent.

De Groenen van Annalena Baerbock volgen bij de ZDF op 14,1 procent, de liberale FDP op 11,7 procent, de radicaal-rechtse partij Alternative für Deutschland op 10,6 procent. De prognose van de ARD laat een soortgelijk beeld zien.

De SPD scoort in elk geval veel beter dan in 2017, toen zij 20,5 procent van de stemmen haalde. Lijsttrekker Scholz heeft goed campagne gevoerd: in juli stonden de sociaaldemocraten nog op 15 procent. De CDU/CSU behaalt sowieso de slechtste uitslag uit haar geschiedenis. In 2017 haalde zij nog 32,9 procent.

Voor de Groenen is de uitslag teleurstellend omdat zij lange tijd op kop lagen in de peilingen, rond 25 procent in mei. Niettemin winnen zij fors in vergelijking met 2017, toen zij 8,9 procent van de stemmen haalden. De AfD lijkt terug te vallen van 12,7 naar 11 procent, de liberale FDP blijft volgens de exitpolls ongeveer gelijk, rond de 11 procent. De linkse partij die Linke verloor fors, van 9,2 procent in 2017 naar ongeveer 5 procent in de exitpolls. Zij kan zelfs nog onder de kiesdrempel van 5 procent terechtkomen.

Nieuw tijdperk

Deze verkiezingen leiden in Duitsland een nieuw politiek tijdperk in. Omdat Angela Merkel de eerste Bondskanselier is die vrijwillig afziet van herverkiezing, en omdat de impopulaire Grote Coalitie tussen CDU en SPD vrijwel zeker niet wordt voortgezet. Maar vooral zal de volgende regering voor het eerst sinds 1949 niet uit twee, maar uit drie partijen bestaan. Welke dat zijn, blijft nog de vraag. Volgens de exitpolls halen slechts twee coalities een meerderheid: de SPD met de Groenen en de FDP, of de CDU met de Groenen en de FDP. Ook een voortzetting van de Grote Coalitie zou een meerderheid halen, maar de partners voelen daar weinig voor. CDU-leider Laschet zei dat hij ondanks zijn verlies graag een door de CDU geleide coalitie wilde vormen.

Het waren veruit de spannendste verkiezingen in tientallen jaren, sinds Gerhard Schröder in 1998 ook al nipt won van Helmut Kohl. Mede door het onoverzichtelijke speelveld moest een kwart van de 60 miljoen stemgerechtigde Duitsers zijn keuze in de laatste week nog maken. De voorsprong van de sociaaldemocraten in de peilingen kromp tot een verwaarloosbare marge van 1 tot 4 procent.

Blunders

Olaf Scholz is de afgelopen maanden afgeschilderd als een kandidaat die alleen boven kwam drijven door de fouten van zijn concurrentie. De blunders van Groenen-lijsttrekker Baerbock en de richtingloze campagne van Laschet hebben ook zeker invloed gehad.

Maar de SPD heeft ontegenzeggelijk een slimme campagne gevoerd, die bestond uit drie elementen: Scholz’ tactiek om in te zetten op zijn ervaring als minister van Financiën en zijn de stilistische overeenkomsten tussen hemzelf en Angela Merkel: betrouwbaar, niet uit hun evenwicht te brengen. Tegelijkertijd nam hij inhoudelijk wel afstand van de CDU door te pleiten voor een socialer Duitsland, met als speerpunt de verhoging van het Duitse minimumloon naar 12 euro, door de partij bondig samengevat in de slogan: ‘Hogere lonen voor 10 miljoen mensen.’

En Scholz vermeed fouten. Dat was waarschijnlijk het meest succesvolle aspect van zijn tactiek. Dat hij daardoor in toespraken en debatten erg op de vlakte bleef, vergaven de kiezers hem blijkbaar.

Lange schaduw

De lange schaduw van Angela Merkel speelde de CDU/CSU parten. Laschet moest laten zien dat hij als bestuurder in haar voetsporen kon treden, maar tegelijk inhoudelijk afstand nemen van zijn voorganger. Een invloedrijke groep luidruchtige partijconservatieven eist al jaren een terugkeer naar de traditionelere christendemocratische politiek uit het pre-Merkel tijdperk: vriendelijk voor het bedrijfsleven en hard op het bewaken van de christelijke waarden, én op het migratiedossier. Merkel liet Laschet lange tijd bungelen; pas toen de partij in de peilingen onder de 20 procent dook, verscheen ze aan Laschets zijde.