Solidaire AOW
Herverdelen van welvaart. Verzekeren tegen het noodlot dat kan toeslaan in de vorm van werkloosheid of arbeidsongeschiktheid. Investeren in menselijk kapitaal, via onderwijs bijvoorbeeld....
Maar de impliciete boodschap, verborgen in een korte passage, is politiek niet minder explosief. Gezien de groeiende welvaart van ouderen, stelt het CPB in die passage, 'wordt het steeds minder aantrekkelijk ouderdom te gebruiken als basis voor herverdeling van rijkdom'. Dit 'omdat een groot deel terecht komt bij mensen die voldoende draagkrachtig zijn'. Ofwel: om welvaart te herverdelen door jongeren via de belastingheffing een basisinkomen over te laten maken naar alle ouderen, zonder er rekening mee te houden hoe rijk die ouderen zijn, is niet doelmatig, betoogt het Planbureau. Verspilling, zonde van het geld.
Hoewel het woord AOW in het hele rapport niet valt, is de ultieme consequentie van deze opmerking helder: de AOW, die nu zonder aanzien des persoons uitgekeerd wordt aan alle Nederlandse ingezetenen ouder dan 65 jaar, is een slechte manier om de welvaart in Nederland eerlijker te verdelen.
Op de redenering van het CPB valt weinig af te dingen. Voor diverse met publiek geld gefinancierde regelingen die zonder inkomenstoets aan iedereen toevallen, valt met verve te betogen dat het weinig verfijnde instrumenten voor herverdeling betreft. Neem de hypotheekrenteaftrek, neem de spaarloonregeling.
Het zou dan ook van politieke moed getuigen om dit soort generieke voorzieningen om te bouwen tot inkomensafhankelijke regelingen. Het draagvlak voor de welvaartsstaat zou er wel bij varen.
Om dan maar meteen de AOW gelijk af te schaffen voor hogere inkomens, is echter een wat radicaal middel - een stap die het Planbureau overigens helemaal niet bepleit. Omdat de aanvullende pensioenen die de meeste Nederlanders in loondienst bijeen sparen, opgebouwd zijn rondom de AOW-uitkering, zou het simpelweg afschaffen van de AOW voor welvarendere ouderen een gapend gat slaan in de pensioenvoorzieningen van vele Nederlanders. Voor het imago van de overheid als betrouwbare partner zou zo'n stap funest zijn.
Wel bestaan er uitgewerkte en uiterst werkbare alternatieven. Welvarende ouderen premie laten betalen voor de AOW - de fel bediscussieerde fiscalisering van de AOW - is verreweg de aantrekkelijkste optie. Fiscalisering zou een eerste stap zijn naar het in ere herstellen van échte solidariteit: niet tussen generaties, maar tussen inkomensgroepen.
