Sociale media buigen voor Turkse regering, worden vatbaar voor justitie

Na YouTube zijn nu ook TikTok en Dailymotion gezwicht voor de eisen van de Turkse regering, neergelegd in een nieuwe wet op sociale media. Zij moeten een kantoor in Turkije openen, waardoor justitie greep op ze krijgt en Ankara ze kan verplichten content te verwijderen.

Verdedigers van het vrije woord in en buiten Turkije zien de nieuwe wet als een poging kritische geluiden te smoren. ‘De wet zal de overheidscontrole op sociale media verder versterken’, aldus Human Rights Watch (HRW). ‘In een land waar mediacensuur de norm is, zullen platforms als Twitter en Facebook kritiek die de regering onwelgevallig is moeten beperken.’

Internetbedrijven zijn voortaan verplicht in Turkije een vestiging te openen. Zo wordt het voor de Turkse justitie eenvoudiger hen aan te spreken op de inhoud van hun platforms. Volgens de wet moeten ze binnen 72 uur voldoen aan een opdracht ongepaste content te verwijderen.

Kritiek is er ook op de bepaling dat bedrijven alle data van hun Turkse gebruikers moeten opslaan. Dat kan ertoe leiden dat mensen die iets op internet plaatsen makkelijker opgespoord en vervolgd kunnen worden. Ook moeten de ondernemingen elke drie maanden een overzicht sturen van verwijderde content.

Censuur

De Turkse regering heeft wat censuur betreft geen beste reputatie. Vooral sinds de mislukte staatsgreep van juli 2016 is het publieke debat ingeperkt. Tientallen journalisten zitten gevangen, kritische media verschijnen alleen online. Duizenden mensen zijn vervolgd om hun uitingen op sociale media. Volgens de Turkse Vereniging voor Vrijheid van Meningsuiting (IFÖD) zijn circa 450 duizend websites in Turkije geblokkeerd.

Volgens de regering is de wet bedoeld om ‘desinformatie’ op het internet tegen te gaan. President Recep Tayyip Erdogan zei vorige maand dat het erom gaat ‘de rechten van burgers te beschermen, in het bijzonder kwetsbare kinderen’. In maart trof de overheid al noodmaatregelen tegen ‘geruchten en onjuiste berichten’ op sociale media over de coronaepidemie.

De wet geldt voor bedrijven met meer dan een miljoen gebruikers in Turkije. De bekende merken voldoen daar ruimschoots aan. Het Turkse publiek is grootverbruiker van sociale media.

De regering heeft een reeks deadlines vastgesteld waarbinnen de bedrijven aan de bepalingen moeten hebben voldaan. Met elke deadline worden de boetes hoger. Uiteindelijk, vanaf april, zal ook de bandbreedte op internet van overtreders worden beperkt, tot aan 90 procent. Dat zou de platforms vrijwel onbruikbaar maken.

In december kregen Facebook, Youtube, Twitter, Instagram, LinkedIn, Dailymotion en Tiktok al een boete van elk ruim 3 miljoen euro. Voor Youtube was dat kort voor Kerstmis aanleiding aan de vereisten te voldoen. Vrijdag volgde het Chinese TikTok, zaterdag het Franse Dailymotion. TikTok liet weten dat dit ‘geen invloed zal hebben op ons beleid inzake herziening van content’.

Erdogans woede

De wet werd eind juli door de regering ingediend en vrijwel meteen door het parlement goedgekeurd. Dit was drie weken nadat president Erdogan publiekelijk zijn woede had geuit over ‘beledigende’ berichten op sociale media over zijn dochter Esra, naar aanleiding van de geboorte van haar kind. Hij zei dat ‘snelle stappen zullen worden gezet’ om de platforms ‘onder controle te brengen of geheel en al te sluiten’.

Een week eerder had Erdogan ook al een onaangename ervaring met sociale media. Een dag voor de eindexamens hield hij een ‘Ontmoet de jeugd’-sessie op Facebook. De president kreeg echter een lawine van negatieve reacties over zich heen en al spoedig ging de hashtag #NietMijnStem viraal.

In hoeverre de wet een direct gevolg is van Erdogans boosheid is niet duidelijk. De ontwerpwet werd al in april besproken door het parlement, maar werd toen door de regering teruggetrokken. In juli werd een (verzwaarde) versie alsnog ingediend.

Erdogan is uiterst gevoelig voor persoonlijke kritiek. In 2019 werden 12.298 mensen aangeklaagd wegens ‘belediging van de president’, een strafbaar feit. Bijna vierduizend van hen kregen een boete.