Sociale bindingen blijven overeind
Jarenlang klaagden allerlei organisaties steen en been over een tekort aan vrijwilligers. Volgens een deze week verschenen onderzoek van het bureau Trendbox doen Nederlanders echter meer vrijwilligerswerk dan ooit....
Eerder constateerde het Sociaal en Cultureel Planbureau weliswaar geen stijging, maar ook geen daling van het aantal vrijwilligers. Bij dergelijk onderzoek moet een zekere voorzichtigheid in acht worden genomen. De cijfers zijn vaak gebaseerd op zelfrapportage. Mensen zijn geneigd hun goede werken te overdrijven. Bovendien zullen actieve burgers vaker meedoen aan enquêtes.
Niettemin, de uitkomst van het onderzoek van Trendbox is goed nieuws. Kennelijk blijven sociale bindingen ook in een geïndividualiseerde samenleving overeind. Veel burgers zien dat overigens niet zo. In hetzelfde onderzoek van Trendbox noemt slechts 20 procent van de Nederlanders zijn landgenoten maatschappelijk betrokken. Daarmee past het onderzoek in het huidige maatschappelijk klimaat, waarin het individu een sterk positief zelfbeeld koppelt aan een negatieve beoordeling van anderen. Het zijn altijd andere mensen die onbeschoft zijn, hun kinderen slecht opvoeden of een gebrek aan burgerzin tonen.
Het beeld van de individualisering wordt te sterk bepaald door excessen, zoals asociaal gedrag en criminaliteit. Maar de meeste Nederlanders leven helemaal niet in de probleemwijken waar de aandacht van de media zo vaak naar uitgaat. Veel burgers combineren een individualistische levensstijl wel degelijk met een sociale inslag. Mensen zijn sociale wezens die elkaar nodig hebben. Dat geldt zeker in een geïndividualiseerde samenleving, waarin zij niet meer automatisch kunnen rekenen op de solidariteit van hun eigen groep. Wie zijn netwerk niet onderhoudt, komt onherroepelijk alleen te staan. Mede daarom passen mensen op elkaars kinderen, of zetten ze zich in voor de school of buurt.
Bij dit betrekkelijk rooskleurige beeld passen wel een aantal kanttekeningen. Het aanbod aan vrijwilligers is ongelijk verdeeld, zo bleek uit onderzoek van het Sociaal en Cultureel Planbureau. Het tekort is het grootst in de sector zorg en hulpverlening. Het is aantrekkelijker om een toneelvoorstelling te organiseren of een voetbalteam te leiden dan een eenzame bejaarde te bezoeken. Bovendien wordt vrijwilligerswerk relatief vaak gedaan door ouderen en door mensen met een kerkelijke achtergrond.
De kerken vormen een gemeenschap waarin gemakkelijk een beroep op mensen gedaan kan worden, ook voor de minder aansprekende activiteiten. Veel burgers maken nu deel uit van netwerken waarin de verhoudingen vrijblijvender zijn. Het is daarom niet zeker of de gemeenschapszin in Nederland op hetzelfde peil zal blijven. Voorlopig is er echter geen reden tot pessimisme.
