Slachtoffer Nederlandse aanval ging op zoek naar antwoorden, maar stuitte op een muur van bureaucratie

‘In de nacht van 20 op 21 september 2015 schrok Basim Razzo, een 56-jarige accountmanager bij telecombedrijf Huawei, plotseling wakker. Zijn shirt was doorweekt, en hij had een vreemde smaak op zijn tong – bloed? Hij was in zijn slaapkamer, maar het dak was weg en Razzo kon de sterren zien boven Mosul. Zijn benen zaten tegen zijn gezicht aan. ‘Mayada!’ riep hij, de naam van zijn vrouw. ‘Tuqa!’, zijn dochter. Er kwam geen antwoord.’

Zo omschreef The New York Times de schok van Basim Razzo, in november 2017. De krant publiceerde toen de resultaten van 18 maanden onderzoek in Irak naar hoe de Coalitie omgaat met de burgerdoden die zij veroorzaakt in haar strijd tegen Islamitische Staat. Centrale casus is het bombardement in Mosul op het huis van Basim Razzo en dat van zijn zwager ernaast. Razzo’s vrouw, dochter, neef en zwager kwamen daarbij om. Razzo overleefde, met een verbrijzelde heup, een gebroken schaambeen en een rug vol scherven. Scherven van een bom die zeer waarschijnlijk werd afgeworpen door een Nederlandse F-16, bleek vorige maand, een van de twee acties die deze week Den Haag in zijn greep hielden.

Het bombardement werd het begin van Razzo’s jarenlange zoektocht naar de verantwoordelijken voor de dood van zijn familie, financiële compensatie voor het verlies van zijn huis en bezittingen en een antwoord op de vraag: waarom? Waarom gooide een Nederlands gevechtsvliegtuig doelgericht bommen op het huis van Razzo en dat van zijn zwager, om kwart voor twee ’s nachts terwijl zij met hun gezinnen lagen te slapen?

Een video onder de kop ‘Coalition Airstrike Destroys Daesh VBIED Facility Near Mosul, Iraq 20 Sept 2015 ‘ laat zien dat het geen ongeluk was. Twee explosies kort na elkaar maken beide huizen en hun bewoners met de grond gelijk. In de dagen erna weet Razzo te ontkomen, van het door IS bezette Mosul via Syrië naar Turkije, waar hij binnen enkele maanden drie operaties ondergaat. Samen met zijn zoon, die voor het bombardement Mosul al was ontvlucht, komt Razzo eind 2015 terecht in een huurhuis in de Iraakse hoofdstad Bagdad.

Bureaucratie

Van daaruit vecht hij anderhalf jaar lang tegen een muur van bureaucratie. Een gewone Irakees uit Mosul heeft geen enkele manier om in contact te komen met een functionaris van het Amerikaanse leger, waar vandaan Razzo op dat moment nog denkt dat de bommen kwamen. Met behulp van een Amerikaanse kennis weet hij begin 2016 een afspraak bij de Amerikaanse ambassade in Bagdad te regelen. Het levert niets op.

Razzo heeft familie in de VS, waar hij in de jaren ’80 studeerde. Een verre nicht die doceert aan de prestigieuze Yale University schreef eind 2015 een opiniestuk in de New York Times over het bombardement waarbij Razzo’s familie stierf, en over zijn zoektocht naar erkenning. Zonder dat Razzo dat wist, leidde de publicatie tot een intern onderzoek bij de Coalitie. Pas in december 2016 erkent de Coalitie dat zij verantwoordelijk is voor Razzo’s verlies van zijn familie, huis en bezit, en biedt hem een vergoeding aan: 15 duizend dollar. Razzo weigert.

Blijkens het New York Times-onderzoek, waarbij twee verslaggevers de toedracht van 103 luchtaanvallen in Irak ter plekke onderzochten, onderschat de Coalitie tegen IS consequent de aantallen burgerslachtoffers van haar luchtaanvallen, is er geen duidelijke instantie waar overlevenden terecht kunnen voor compensatie of antwoorden, noch een duidelijke procedure daarvoor, en baseert de Coalitie haar keuze van doelwitten vaak op verouderde, slecht geverifieerde informatie.

Geen vrouwen op straat

De toedracht van het bombardement door een Nederlandse F-16 waarbij Razzo’s familie het leven liet, ondersteunt de conclusie van het New York Times-onderzoek. Een informant ter plekke had de Coalitie laten weten dat er in het pand naast Razzo’s huis een IS-cel zat. De locatie werd verward met de huizen van Razzo en zijn schoonbroer, die onder observatie kwamen. Dronebeelden boden geen bewijs van hun onschuld. Mannen die het hek openen – consistent met IS-activiteit. Geen vrouwen op straat – consistent met IS-activiteit. Geen wapens zichtbaar – maar daar zou IS ook niet mee te koop lopen. Legitiem doelwit.

Terwijl Razzo het vrijgegeven Amerikaanse rapport leest, bedenkt hij ineens: dat is waar ook, er zaten kortstondig IS-strijders in het pand naast mijn huis. Maar dat was toen Mosul net in handen van IS viel, medio 2014. Ruim een jaar voor het bombardement op zijn huis.