Sjoemelaars strijken miljarden op van steun aan ex-DDR

Van onze correspondent

Willem Beusekamp

BONN

De ministers Ringstorff (SPD) uit Schwerin en Milbradt (CDU) uit Dresden reageerden gisteren op het dossier van Der Spiegel, waarin deze week melding wordt gemaakt van minimaal 65 miljard mark (73 miljard gulden) aan verdwenen subsidies. De regering in Bonn reageerde eveneens. Minister Friedrich Bohl, op de bondskanselarij belast met bijzondere projecten: 'We hebben met de sanering van de DDR tempo gemaakt. Daarbij namen we het risico dat er dingen fout gingen. Dit is geen verontschuldiging, maar een verklaring.'

Minister Waigel van Financiën kondigde niettemin een omvangrijk onderzoek aan. De oppositie denkt aan het instellen van een parlementaire-enquêtecommissie.

De verdwenen 65 miljard mark komt overeen met circa 10 procent van de financiële transfer richting Oost-Duitsland. Van 3 oktober 1990, de dag van de Duitse eenheid, tot en met 1994 investeerde West-Duitsland 514 miljard in de vijf nieuwe deelstaten, evenveel als een complete jaarlijkse staatsbegroting.

Inclusief werkloosheids- en ouderdomsuitkeringen, waarvoor de DDR-burgers nooit de daarbij horende premies hadden betaald, bedraagt de geldstroom uit openbare middelen van west naar oost in vier jaar tijd bruto 620 miljard mark. Eind dit jaar is de stand naar schatting 840 miljard mark, ofwel een kleine biljoen gulden. Voor de financiering van 'Gemeinschaftswerk Aufschwung Ost' heeft de Duitse staat een recordschuld opgebouwd en werd begin dit jaar opnieuw de solidariteitspremie ingevoerd, een heffing van 7,5 procent op ieders belastingschuld.

Het resultaat van deze niet eerder vertoonde injecties in een vrijwel failliet en ernstig vervuild land is voor iedereen zichtbaar: bijna overal een wegennet dat beantwoordt aan de westerse normen, het modernste telefoonnet ter wereld, hypermoderne hotels en supermarkten, pijnlijk nauwkeurig gerestaureerde monumenten en nieuwe, aardgas-gestookte energiecentrales, waardoor tevens de markante 'DDR-geur', een melange van bruinkool, tweetactbenzine en lysol, is verdwenen.

Aan de hand van eigen onderzoek en gesprekken met de rekenkamer in de deelstaat Saksen-Anhalt en de Europese rekenkamer in Luxemburg komt Der Spiegel tot de conclusie dat veel handige jongens op grote schaal misbruik hebben gemaakt van de 'ongecontroleerde geldstroom'.

De president van de rekenkamer in Saksen-Anhalt, Horst Schröder, noemt Oost-Duitsland 'een vat zonder bodem'. Bernhard Friedmann van de Europese rekenkamer spreekt over 'Siciliaanse toestanden'. De Europese Unie heeft in totaal 20 miljard mark in de structureel zwakke Oostduitse regio's geïnvesteerd; geld dat kennelijk op oncontroleerbare wijze in de verkeerde zakken is verdwenen. Schröder beweert zelfs dat de besteding van 'een derde van alle middelen zonder enige controle van de bevoegde instanties' is uitgegeven.

De voorbeelden van ongecontroleerd uitgeven van belastinggeld zijn legio. Zo heeft de stad Elsterwerda in de deelstaat Brandenburg zich een rioleringssysteem laten aansmeren voor 240 duizend burgers. In werkelijkheid heeft de stad niet meer dan 10 duizend inwoners. Om het systeem, inclusief peperdure waterzuiveringsinstallatie, op papier toch nog rendabel te maken, wordt een grote lokale veehouderij via hoge subsidies op het net aangesloten. In een nabij gelegen gemeente werd op advies van Westduitse adviseurs ook een veel te dure installatie aangelegd.

Bepaald schrijnend is het verhaal over Weimar, in 1999 'cultuurstad van Europa'. De stad van Goethe en Schiller maakt opnieuw geschiedenis, omdat het zojuist afgeloste college van burgemeester en wethouders uit een mengeling van argeloosheid, corruptie en grootheidswaan de stad binnen enkele jaren heeft opgezadeld met een schuld van 400 miljoen mark. Vergeleken met alle Duitse gemeenten zit Weimar thans relatief het diepst in de rode cijfers. De lokale vestigingen van Commerz-, Deutsche en Bayerische Bank verdienen goud aan permanente stand-by kredieten.

Weimar staat model voor de kern van het probleem: de algeheel geldende subsidieregelingen worden misbruikt door gehaaide adviseurs/ investeerders, die de onervaren deelstaat-bestuurders opzadelen met te dure, overbodige en soms schadelijke projecten. Niet zelden wordt in samenwerking met snel lerende voormalige communistische functionarissen de regering in Bonn een poot uitgedraaid.