Sjaak Rijke bouwde in zijn hoofd elke dag zijn huis na

'Wat hem heeft geholpen het vol te houden, is dat hij elke dag in zijn hoofd zijn huis herbouwde, steen voor steen, detail voor detail', zei Saint-Quentin. 'Als hij kon maakte hij ook een maquette in het zand, met dingen die hij in de woestijn vond, om zich te concentreren op wat hem dierbaar was. Zo herbouwde hij zijn huis en tuin, alle dagen, dag na dag.'

Volgens Saint-Quentin verkeert Rijke in goede geestelijke en lichamelijke gezondheid. Hij beschreef hem als iemand die 'koers heeft weten te houden'.

Bij toeval
Franse militairen in Mali bevrijdden de 54-jarige Rijke gisteren bij toeval. Tijdens een militaire actie tegen jihadisten troffen de troepen maandagochtend vroeg Rijke aan in een woestijngebied in het uiterste noorden. De speciale eenheden waren verrast dat ze een gijzelaar aantroffen. Bij de actie zijn twee jihadisten gedood en twee anderen gevangen genomen.

De Franse president François Hollande beklemtoonde dat de actie niet bedoeld was om Rijke te redden. De verblijfplaats van de man die ruim drie jaar geleden werd ontvoerd, was niet bekend.

Volgens generaal Saint-Quentin werd de actie uitgevoerd door een twintigtal commando's. De zeer afgelegen locatie van het kamp van Al Qaida in de Islamitische Maghreb (AQIM) was verkregen na langdurig inlichtingenwerk. De commando's naderden het kamp onopvallend in het donker, aldus Saint-Quentin, met behulp van hun nachtkijkers.

'Tijdens de laatste tientallen meters heeft een ploeg van schildwachten van de gijzelnemers het vuur op ons geopend. We hebben het vuur beantwoord en de gijzelaar meteen bevrijd. De commando's hebben twee gijzelnemers gedood, de andere twee hebben zich overgegeven. Dat alles gebeurde in elke seconden.'

Sjaak Rijke is de commando's in de armen gevallen, aldus de generaal.

Nederlandse inspanningen

Nederland prees de Franse en Malinese autoriteiten voor het beëindigen van de gijzeling. Volgens minister Bert Koenders van Buitenlandse Zaken heeft 'Nederland zich de afgelopen jaren voortdurend ingespannen om deze ontvoeringszaak tot een goed einde te brengen.' Hij liet in het midden welke inspanningen Nederland zich getroostte. Rijke heeft herhaaldelijk geklaagd over gebrek aan contact met de Nederlandse regering. Eind vorig jaar zei een geëmotioneerde Rijke in een videoboodschap: 'Ik hou de regering verantwoordelijk voor elk leed dat mij overkomt.'

De achtereenvolgende ministers van Buitenlandse Zaken Frans Timmermans en Koenders (beiden PvdA) hulden zich in stilzwijgen over hun bemoeienis met het lot van Rijke, die eind 2011 in de stad Timboektoe werd ontvoerd. Ze wilden weinig meer kwijt dan dat ze 'bezig waren' met de gijzelingszaak. In het belang van de veiligheid van Rijke moesten ze naar eigen zeggen de kaken op elkaar houden.

Gevoelige kwestie

Vooral sinds de komst van Nederlandse VN-troepen in Mali in 2013 was de ontvoering een uiterst gevoelige kwestie. In de ogen van extremistische groeperingen staan de VN aan de kant van de regering die zij omver willen werpen. De belangrijkste taak van de Nederlandse blauwhelmen is het verzamelen van informatie, zowel voor de regering als voor de vredesmacht Munisma. Ook wordt informatie gedeeld met de Fransen, die in de regio gevechtsacties uitvoeren tegen jihadisten.

De Nederlander is na zijn bevrijding naar een Franse militaire basis in Mali overgebracht. Het is nog onbekend wanneer Rijke terugkeert in zijn woonplaats Woerden, waar maandag her en der de vlag werd gehesen. Op zijn laatste videoboodschap was Rijke te zien in het bijzijn van een Fransman Serge Lazarevic. Deze werd kort daarop vrijgelaten.

De Franse regering ontkende losgeld betaald te hebben. In ruil voor hun landgenoot zouden de Fransen wel een aantal Al Qaida-strijders hebben vrijgelaten. Nederland beschikte niet over zulk 'wisselgeld.'
Rijke had Den Haag ook gevraagd om te onderhandelen over zijn vrijlating. Een van de regels is evenwel: voor vrijlating wordt geen losgeld betaald.