Shell wist genoeg toen Unilever ging, en de dividendbelasting bleef: naar Londen

Shell heeft 114 jaar gefloreerd als een concern met twee moederlanden. Royal Dutch Shell was een van de grootste olieconcerns ter wereld. Anno 2021 vindt de leiding het dubbelbedrijf niet meer slagvaardig genoeg, en Londen beter dan Den Haag.

Wat gaat Shell doen?

Shell wil volledig Brits worden. Het energieconcern kondigde maandag aan zich fiscaal in het Verenigd Koninkrijk te gaan vestigen. De top van het concern verhuist naar Londen. Zo komt een einde aan 114 jaar historie van Koninklijke Olie/Shell als Nederlands/Britse multinational – als de aandeelhouders op 10 december akkoord gaan.

Waarom neemt het bedrijf deze stap?

Het concern heeft naar eigen zeggen maar één reden om te vertrekken uit Nederland: slagkracht. Shell heeft een zogenoemde duale structuur. Het is naar recht een Brits bedrijf, maar met het hoofdkantoor in Den Haag en twee soorten aandelen, A en B. Die complexe structuur, met dubbel overleg en juridische verschillen, maakt het moeilijk snel kapitaal aan te trekken of grote overnames te doen. Straks is Shell een volledig Brits bedrijf, met het hoofdkantoor in Londen en één aandeel. Daardoor denkt het bedrijf slagvaardiger te kunnen opereren, bijvoorbeeld om leidend te worden in de energietransitie.

Analist Jos Versteeg van de private bank InsingerGilissen ziet wel iets in dit argument. ‘Ze staan onder druk, vanwege de energietransitie, vanwege aandeelhouders die zich steeds meer roeren. Daniel Loeb (van hedgefonds Third Point, dat Shell wil opsplitsen in een duurzaam en een fossiel bedrijf, red.) zit achter ze aan. De besluitvorming is nu niet echt efficiënt, dus dat ze meer slagkracht willen, begrijp ik.’

Heeft het handhaven van de dividendbelasting een rol gespeeld?

Vorig jaar zomer merkte topman Ben van Beurden in Het Financieele Dagblad op dat Shell zijn hoofdkantoor in Den Haag had gevestigd omdat in 2004 was beloofd dat de dividendbelasting zou worden afgeschaft. Dat probeerde premier Mark Rutte drie jaar geleden ook, à 2 miljard euro per jaar, om Unilever naar Nederland te halen. Toen dat door verzet van de Britse aandeelhouders van Unilever en Nederlands volkswoede dramatisch mislukte, wist Shell genoeg. De dividendbelasting werd niet meer afgeschaft.

De Brits/Nederlandse multinational ging de opties onderzoeken en kwam maandagochtend met het antwoord: het bedrijf verhuist naar het Verenigd Koninkrijk, een land zonder dividendbelasting. Maar volgens de woordvoerder van Shell heeft de kwestie geen rol gespeeld, want: ‘slagkracht’. Het kabinet, bleek maandagmiddag, wil een laatste poging doen de dividendbelasting alsnog af te schaffen in de hoop Shell te behouden.

Is dit een klap voor Nederland?

Nederland – wel eens omschreven als ‘een klein land met grote bedrijven’ – verliest alweer een grote multinational, en daarmee aan internationaal prestige. Bovendien worden strategische besluiten genomen op het hoofdkantoor, en dat staat straks in Londen. Aan de andere kant zijn er de afgelopen jaren nieuwe (en minder vervuilende) Nederlandse multinationals opgestaan, zoals betaalbedrijf Adyen.

VNO-NCW noemt het vertrek niettemin een ‘enorme aderlating voor Nederland’. ‘Met een vertrek van Shell verslechtert het Nederlandse vestigingsklimaat’, aldus de werkgeversvereniging, die al langer klaagt over het vijandige klimaat in Nederland tegenover grote bedrijven sinds de dividendbelasting. Tekenend voor de verhoudingen is dat het ‘onaangenaam verraste’ kabinet pas zondagavond werd ingelicht.

Kost Shells stap werkgelegenheid?

Ceo Ben van Beurden en CFO Jessica Uhl vertrekken naar Londen, evenals ongeveer tien leden van het hogere management. Verder verandert er voor Nederlandse werknemers niets, zegt het concern. De wereldwijde aansturing van hernieuwbare energie vanuit Den Haag en Amsterdam blijft daar. Pakweg tien jaar geleden zou de verhuizing een kleine ramp zijn geweest. Shell was toen een van de grootste werkgevers van Nederland. Inmiddels telt het concern hier nog 8.500 banen. Bestaande activiteiten als Shell Pernis blijven hier.

Tien jaar geleden nog was Shell een van de leidende multinationals ter wereld. Inmiddels staat het bedrijf vooral te boek als grote vervuiler. De Haagse rechtbank eiste dit voorjaar dat Shell zijn CO2-uitstoot drastisch terugdringt. Onlangs maakte pensioenfonds ABP bekend zich terug te trekken uit de olie- en gasreus. Ook die kwesties staan los van het besluit naar Londen te verhuizen, benadrukte Shell maandag met klem.

Hoe reageren Nederlandse beleggers?

Ze zijn niet enthousiast. ‘Ik heb de 28 pagina’s doorgenomen waarin Shell uitlegt waarom het zo ingewikkeld zou zijn’, zegt directeur Gerben Everts Beleggersvereniging VEB. ‘Onze achterban heeft nooit problemen gehad. Niet met de inkoop van aandelen, niet met de prijsvorming. Dat verloopt tegenwoordig zo efficiënt. Wij zien het probleem in elk geval niet.’ Op korte termijn zal er weinig veranderen voor Nederlandse aandeelhouders, maar Everts vraagt zich af of dat zo blijft als straks de top in Londen zit. De lakmoesproef wordt Van Beurdens opvolging. Shells topman was altijd een Nederlander. Straks moet blijken of het concern aan deze traditie vasthoudt.

Probeert Shell wellicht het vonnis van de Haagse rechter te ontlopen door zich buiten de EU te vestigen?

Volgens de woordvoerder is de stap ‘absoluut niet’ gezet om zich te onttrekken aan de uitspraak van de Haagse rechtbank, die afgelopen voorjaar eiste dat Shell zijn CO2-uitstoot drastisch terugdringt. ‘We gaan voldoen aan wat de rechter ons opgedragen heeft.’ Milieudefensie, dat de klimaatzaak tegen Shell aanspande en won, zegt ook dat het vertrek geen consequenties heeft. De zaak blijft bij de Nederlandse rechter.

Hoe kwamen De Koninkijke en Shell samen?

Het Britse Shell verkeerde in 1907 in acute financiële problemen, waarbij De Koninklijke als redder optrad. Alle olie-activiteiten - die van de Koninklijke in Nederlands-Indië en Roemenië en die van Shell in Rusland - werden in een nieuwe onderneming ondergebracht. ‘De Koninklijke’, dat al sinds 1890 een beursnotering had in Amsterdam, kreeg 60 procent van de aandelen, het Britse Shell kreeg 40 procent. Vanaf die tijd konden beleggers hun geld steken in de Koninklijke die in guldens genoteerd stond op de beurs in Amsterdam of in Shell Transport dat in ponden genoteerd stond in Londen. Beide aandelen hadden recht op hetzelfde dividend.

Na een boekhoudschandaal in 2004 ging deze structuur op de schop. De Nederlandse en Britse houdstermaatschappijen fuseerden en er kwam één aandeel Royal Dutch Shell. Eén bestuur onder leiding van CEO Jeroen van der Veer, één hoofdkantoor in Den Haag en één juridische entiteit, een Britse Plc. ‘Er is nu duidelijkheid’, zei toenmalig topman Jeroen van der Veer destijds. Maar kennelijk was die toch niet groot genoeg, bleek maandag.