Profiel
Sea-Watch biedt als laatste schip verzet aan hard Europees migratiebeleid
Na wederom een dagenlange patstelling op de Middellandse Zee zegden woensdag acht landen toe de 47 migranten aan boord van de Sea-Watch 3 in eigen land op te vangen. Het is de tweede keer deze maand dat het Nederlandse reddingsschip voor een internationale crisis zorgde. Vier redenen waarom u de Sea-Watch 3 moet leren kennen.
Het schip is het nieuwe symbool geworden van de Europese pro-migratiebeweging.
Sinds de nieuwe rechts-nationalistische regering in Italië de havens sloot voor reddingsschepen met migranten, verkeert het Europese migratiebeleid in een nog grotere impasse. Italië neemt niemand meer op, terwijl geen van de andere lidstaten bereid bleek de rol van Italië over te nemen.
Het gevolg: als er nu een reddingsschip met migranten richting Europa vaart, moet er ad hoc worden onderhandeld over de verdeling van die migranten. Die onderhandelingen maken pijnlijk duidelijk hoe groot de angst voor anti-migratiepartijen is in de rest van Europa. Zo duurde het eerder deze maand bijna drie weken voordat 28 lidstaten het eens waren over de verdeling van 49 migranten. Ditmaal duurde het elf dagen voor er een verdeelsleutel kwam voor 47 migranten.
In beide onderhandelingen speelde de Sea-Watch 3 een hoofdrol. Dat is niet zo gek, want de Sea-Watch 3 is het laatst overgebleven reddingsschip van een hulporganisatie in de centrale Middellandse Zee. Waar clubs als Artsen Zonder Grenzen en Save The Children hun schepen noodgedwongen moesten terugtrekken de afgelopen maanden – bijvoorbeeld omdat ze door Italiaanse justitie aan de ketting werden gelegd – is dit schip het enige dat zich weigert over te geven aan die nieuwe realiteit, en blijft doorvaren.
Het schip is wel/geen reden dat er meer/minder mensen verdrinken op de Middellandse Zee.
De Italiaanse regering zegt: hoe minder hulporganisaties actief op de Middellandse Zee, hoe minder doden. Hulporganisaties als Sea-Watch zeggen: hoe minder hulporganisaties actief op de Middellandse Zee, hoe meer doden.
Volgens de officiële cijfers hebben beiden gelijk. In 2017, toen de meeste hulporganisaties nog actief waren, stierf gemiddeld 1 op de 41 migranten tijdens de overtocht naar Italië, aldus cijfers van UNHCR. In 2018, toen er nauwelijks hulporganisaties nog actief waren, was dat 1 op de 18 migranten. Conclusie volgens de hulporganisaties: de oversteek is gevaarlijker geworden. De Italiaanse regering echter wijst naar de absolute cijfers in plaats van naar de relatieve. In 2017 stierven er nog 3.139 migranten op zee. Een jaar later, toen de Italiaanse havens op slot gingen, was dat aantal gedaald naar 2.275 migranten. Conclusie volgens de Italiaanse regering: door het verbieden van de hulporganisaties zijn er 864 minder doden gevallen op zee.
Het schip vaart onder Nederlandse vlag.
De Sea-Watch 3 is weliswaar eigendom van de Duitse hulporganisatie Sea-Watch, maar vaart onder Nederlandse vlag. Volgens woordvoerder Jelle Goezinnen was dat een bewuste keuze, omdat Nederland van oudsher ‘een heel goede, zorgvuldige wetgeving heeft als het gaat om registreren van schepen’. ‘Bovendien heeft Nederland de traditie bepaalde waarden na te streven en daar internationaal ook voor op te komen.’
In de praktijk blijkt dat tegen te vallen. Toen de Italiaanse regering Nederland vrijdag verzocht de migranten aan boord van de Sea-Watch 3 in Nederland op te vangen, stuurden staatssecretaris Mark Harbers van Justitie en minister Stef Blok van Buitenlandse Zaken (beiden VVD) een brief terug met de strekking: Nederland vangt helemaal niemand op, want ook al zijn wij vlaggenstaat, wij zijn nergens toe verplicht.
Bovendien had Nederland al 6 migranten overgenomen bij de vorige reddingsactie van de Sea-Watch 3, eerder deze maand. Nederland zou volgens Harbers pas weer een helpende hand uitsteken als er een structurele oplossing is. Hij wil af van de situatie waarin Sea-Watch 3 een groep migranten oppikt en hij en zijn Europese collega’s naar een oplossing moeten zoeken, terwijl de migranten aan dek wachten en de wereld toekijkt.
Het schip zorgt voor een diplomatieke ruzie tussen Italië en Nederland.
In Italië, waar de afgelopen vijf jaar bijna 650 duizend migranten aan land kwamen, werd deze week ontstemd gereageerd op die Nederlandse weigering. Vicepremier Luigi Di Maio van de Vijfsterrenbeweging zei dat een vlag op een schip niet zomaar ‘iets folkloristisch’ is wat je ter versiering op een schip hangt, maar iets dat verantwoordelijkheid met zich brengt. ‘We zijn klaar voor een diplomatiek conflict met Nederland’, zei hij.
Volgens Goezinnen van Sea-Watch kan Nederland dat probleem niet oplossen door zijn schip de Nederlandse vlag te ontnemen. Dat kan pas wanneer de Sea-Watch 3 iets strafbaars doet. Ook staatssecretaris Harbers zei recent tegen de Tweede Kamer dat hij de vlag niet zomaar kan intrekken, omdat het schip zich inderdaad aan alle wetten en regels houdt.
Er komen de afgelopen maanden veel minder vluchtelingen binnen over de Middellandse Zee. Hoe komt dat? Correspondent Jarl van der Ploeg was aan boord van een reddingsboot en legt uit wat er is veranderd.
