Nieuws
‘Schuldbekentenis’ Rabobank over stikstof is allesbehalve dat: ‘Schaalvergroting werd ingezet door de overheid’
Rabobank zou spijt hebben van het mede veroorzaken van het stikstofprobleem, berichtten diverse media vrijdagochtend. Dat blijkt een misverstand. Van een spijtbetuiging of schuldbekentenis is geen sprake, zegt een woordvoerder van de bank. Een significante beleidswijziging lijkt ook niet ophanden.
De bank reageert in dagblad Trouw op een kritisch artikel over het gebrek aan verantwoordelijkheidsbesef van Rabobank. Het verwijt daarin is dat de bank decennialang zou hebben weggekeken van de milieuproblemen die het gevolg zijn van de schaalvergroting van de landbouw. Rabobank heeft deze schaalvergroting grotendeels gefinancierd (80 procent van de Nederlandse boeren is klant) en heeft daaraan dus goed verdiend. De ‘bo’ van ‘rabo’ komt van Boerenleenbank, een van de voorlopers.
Een woordvoerder van de bank laat desgevraagd weten: ‘het woord ‘spijt’ hebben we (tegenover Trouw, red.) niet gebruikt, en deze mening zijn we ook niet toegedaan. Het is feitelijk onjuist.’ Dat Rabobank spijt zou hebben van zijn bijdrage aan de schaalvergroting, concludeert Trouw kennelijk op basis van de volgende citaten uit een mail van de bank. ‘Met de kennis van nu zou je in het verleden echt anders handelen. We kijken met gemengde gevoelens terug op de jarenlange schaalvergroting die werd ingezet door de overheid.’
Geen hand in eigen boezem
‘Zou je.’ Niet: zouden we. En: we kijken met gemengde gevoelens terug op de schaalvergroting ‘die werd ingezet door de overheid’. Niet: de schaalvergroting die wij al die tijd hebben aangejaagd. De bank steekt de hand dus niet in eigen boezem. De financiële instelling doet hier slechts een algemene constatering: goh, vervelend dat het zo gelopen is. Alsof Rabobank niet meer is dan een passieve toeschouwer aan de zijlijn.
Dat laatste is allerminst het geval. Rabobank heeft momenteel ruim 35 miljard euro aan leningen uitstaan bij Nederlandse boerenbedrijven. Het aantal megastallen is de afgelopen vier jaar vervijfvoudigd. Rabobank heeft het overgrote deel van die bedrijfsuitbreidingen gefinancierd en daarmee ook de groei van de veestapel.
Bovendien heeft de bank samen met boerenbelangenorganisatie LTO en vertegenwoordigers van de agro-industrie (onder andere FrieslandCampina) intensief gelobbyd om te voorkomen dat het kabinet op krimp van de veestapel zou aansturen. In 2017 kreeg de agrolobby, waaraan de toenmalige Rabobank-directeur Food & Agri Ruud Huirne actief deelnam, voor elkaar dat alle verwijzingen naar krimp uit het regeerakkoord van het kabinet-Rutte III verdwenen. Mede dankzij de inspanningen van Rabobank werden twee jaar later de broeikasgasreductiedoelen voor de landbouw in het Klimaatakkoord afgezwakt.
Draijer kritisch
Rabobank-bestuursvoorzitter Wiebe Draijer was vorige maand in Het Financieele Dagblad nog erg kritisch over het stikstofbeleid van minister Christianne van der Wal. Hij zei het ‘contraproductief’ te vinden om ‘eenzijdig vanuit de overheid te focussen op stikstofreductie’. Van der Wal zou volgens hem alleen maar uit zijn op het uitkopen of afbouwen van het aantal boeren. Draijer schetst daarmee een verkeerd beeld van het kabinetsbeleid, want verplaatsing en omschakeling van boerenbedrijven is daar ook onderdeel van. Net als het subsidiëren van technische innovatie, de voorkeursoplossing van de agro-industrie (inclusief Rabobank).
Draijer en andere woordvoerders hebben herhaaldelijk gezegd dat Rabobank graag een grote bijdrage levert aan het oplossen van het stikstofprobleem. De bank zegt ‘honderden miljoenen’ te investeren in verduurzaming van de landbouw. Maar die investeringen betreffen voornamelijk technische oplossingen, zoals luchtwassers en emissie-arme stalvloeren die de stikstofuitstoot van veestallen moeten verlagen (maar dat in de praktijk lang niet altijd doen, blijkt uit onderzoek).
De agro-industrie zou het liefst zien dat het kabinet het stikstofprobleem uitsluitend met technische innovaties te lijf gaat, omdat de veestapel dan niet hoeft te krimpen en misschien zelfs verder kan groeien. Zuivelbedrijven, veevoerfabrikanten en vleesverwerkers willen niet dat het aantal landbouwdieren daalt, want minder volume betekent voor hen: minder omzet. Voor Rabobank zijn technische oplossingen lucratief, omdat ze duur zijn. Om die technische ingrepen te betalen moeten boeren hoge leningen aangaan en dat is kassa voor de bank.
Blijven lenen bij de bank
Rabobank sponsort bijvoorbeeld een proefproject van melkrobotfabrikant Lely, die een systeem heeft ontworpen dat de stikstofemissies van koeienstallen met 70 procent moet verminderen. De innovatieve installaties van Lely kosten 150- tot 170.000 euro per stuk. Veel veehouders zullen dat bedrag straks moeten lenen bij Rabobank.
Ondertussen verstrekt de bank maar weinig leningen aan biologische boeren. Slechts 3 procent van de landbouwkredieten staat uit bij biologische bedrijven. Die zijn volgens de bank vaak niet rendabel genoeg om hoge bedragen aan uit te lenen. De ethische commissie van Rabobank maakt daar in het recentste jaarverslag een kritische opmerking over. ‘De accountmanagers van boeren werken vaak met generieke risicomodellen. Die maken het moeilijk om maatwerkoplossingen te bieden voor agrariërs die willen verduurzamen. Dit is een onwenselijke situatie.’
De Tweede Kamer nam onlangs een motie aan die het kabinet opdraagt te onderzoeken of banken en andere grote bedrijven uit de voedselketen gedwongen kunnen worden mee te betalen aan de noodzakelijke transitie van de veehouderij. Het kabinet voert die motie uit. Het ministerie van Landbouw zal Rabobank nog deze zomer een formele aanwijzing daartoe geven.
