'Schrappen renteaftrek hypotheek is gezonde maatregel'

HIJ HEEFT de archieven doorzocht en diverse fiscale historici gesproken. Maar niemand weet wanneer en waarom Nederland precies besloot de hypotheekrente volledig aftrekbaar te maken. 'Ik wilde nagaan of de huizenprijzen na dat besluit zijn gestegen, maar dat is dus niet mogelijk. Net zo min als ik kan bekijken of de regeling nog wel voldoet aan het oorspronkelijke doel', zegt Piet Eichholtz, hoogleraar vastgoedeconomie aan de universiteiten van Maastricht en Amsterdam.

Met de steeds nerveuzere huizenmarkt en het besluit over het belastingplan voor de 21ste eeuw in zicht staat de hypotheekrenteaftrek de laatste weken weer volop ter discussie. Zo dreigen volgens onderzoek van de Leidse universiteit belastingtegenvallers doordat de schatkist uitgehold wordt door steeds meer en slimmere hypotheken; iets wat het ministerie van Financiën ontkent.

Ook is de bezorgdheid weer opgelaaid dat de banken door de gekte op de woningmarkt huizenkopers onverantwoord hoge hypotheken geven: tot zeven keer het bruto-jaarinkomen. Terwijl de banken nog bezig waren dat te ontkennen, lekte uit dat het kabinet het oneigenlijk gebruik van spaarhypotheken wil aanpakken. In het nieuwe belastingstelsel moet het gespaarde kapitaaltje na afloop van de hypotheek gebruikt worden voor de aankoop van een nieuw huis; en dus niet voor de boot of aandelen.

De opwinding over het laatste punt verbaast Eichholtz nog het meest. 'Natuurlijk zegt een oppositiepartij als het CDA dat er via de achterdeur gemorreld wordt aan de renteaftrek. Maar het is nu al zo dat de rente niet aftrekbaar is als je je hypotheek verhoogt om een boot te kopen. Dit besluit is slechts een logisch vervolg.'

De discussie over wat de aftrek de schatkist precies kost vindt Eichholtz minder relevant. Want als de regeling wordt geschrapt, dan moet dat budgettair neutraal: de belasting moet zodanig omlaag dat huizenbezitters er in hun portemonnee zo min mogelijk van merken. Als dat niet gebeurt dan kunnen de huizenprijzen met gemiddeld 10 procent onderuit gaan, vreest Eichholtz.

Maar als de huizenbezitter wél gecompenseerd wordt, dan vallen de gevolgen voor de naar schatting 1400 miljard gulden grote woningmarkt volgens de vastgoedeconoom wel mee. 'De huizenprijzen dalen dan waarschijnlijk met minder dan 5 procent. Woningbezitters houden ongeveer hetzelfde te besteden, alleen wordt hun huis niet meer gesubsidieerd. Het effect is erg beperkt en wellicht nog gezond ook, gezien de overspannen huizenmarkt.'

De hypotheekrenteaftrek kan echter niet zomaar overboord. Inmiddels heeft 51 procent van de Nederlanders een eigen huis - goed voor een totale hypotheekschuld van 520 miljard gulden. Eichholtz erkent dat die rechtszekerheid belangrijk is, maar hij vindt het niet doorslaggevend. 'Dan zou er nooit meer een regeling veranderd kunnen worden', concludeert hij.

De belangrijkste vraag is natuurlijk of de aftrek wel moet verdwijnen. Het werkt toch prima? Eichholtz vindt van niet. 'Het heeft geen nut. Er wordt steeds gezegd dat het bedoeld is om het eigen woningbezit te stimuleren, maar de lage inkomens profiteren er nauwelijks van. De hoge inkomens wel, maar die kopen sowieso wel een huis.'

De belangrijkste groep, de middeninkomens, schiet er volgens de vastgoedeconoom ook niets mee op. 'Misschien kunnen door de renteaftrek wat meer mensen uit de middengroepen een huis kopen. Maar voor die grotere vraag is een vast aantal huizen beschikbaar. Daardoor stijgen de prijzen en wordt het extra effect weer teniet gedaan. Het enige effect van de aftrek is een lichte prijsopdrijving.'

Niet alleen mist de aftrekpost volgens Eichholtz zijn doel, de regeling werkt ook ontwrichtend. De hypotheekrenteaftrek is één van de grootste aftrekposten die de belastingbasis versmalt. De schatkist ontvangt minder belastinggeld, waardoor de tarieven hoog blijven. 'En hoe hoger de tarieven, hoe meer fiscale trucs', stelt Eichholtz. 'Er is een stille oorlog aan de gang tussen de belastingdienst en fiscale adviseurs. Dat kost de maatschappij veel geld en talent. Het is een zero sum game, niemand wordt er wijzer van. Dat moet ophouden.'

Dat gaat met de hypotheekrenteaftrek ook gebeuren, denkt de vastgoedeconoom. De harmonisatie van de belastingregels binnen de Europese Unie betekent het einde, omdat de grote Europese landen zo'n regeling niet kennen. 'Dan kunnen de Haagse politici hun kiezers vertellen dat ze als een leeuw gevochten hebben, maar dat het wel moest van het buitenland. Volgens fiscalisten duurt het wel even voor het zover is, maar met de euro gaat het misschien wel sneller.'

Daarom vindt Eichholtz het jammer dat het 'h-woord' taboe is in Den Haag. 'Het compenseren van huizenbezitters is ingewikkeld. Daar moet goed over worden nagedacht, anders krijg je alsnog schadelijke effecten. Als Nederland op de Europese top van pakweg Schloss Gartenau op zondagnacht om twee uur door de bocht moet, dan moet er een goed plan klaar liggen. Maar dat is nu helaas onbespreekbaar.'