Scholenoprichter Van Denderen: laat docent meer doceren
Laat de docent meer doceren, zegt Misha van Denderen. Het schoolfeest kan iemand anders wel organiseren. En voor het nakijken van proefwerken kun je ook studenten inhuren.
Is het niet zonde dat veel surveillanten bij toetsen en examens een universitaire graad hebben? Waarom worden schoolfeesten georganiseerd door leerkrachten? En kunnen scholen niet een paar studenten inhuren om toetsen na te kijken?
Het zijn zomaar wat vragen die filosoof en econoom Misha van Denderen opwerpt wanneer je hem spreekt over het lerarentekort. Volgens de oprichter van de Stichting voor Persoonlijk Onderwijs, die in het hele land kleinschalige middelbare scholen heeft opgericht met maximaal gemiddeld zestien leerlingen per klas, moeten docenten vooral doen waar ze goed in zijn: doceren.
'Al die hoogopgeleide docenten zijn veel tijd kwijt met werk dat ook gedaan kan worden door anderen', zegt Van Denderen. 'Waarom trekken we niet wat meer lageropgeleiden de school in? Zo kunnen de docenten meer uren voor de klas staan. En daar kunnen we ze dan ook meer voor betalen.'
Van Denderen vindt het bijvoorbeeld onnodig dat docenten surveilleren bij toetsen en examens. Op zijn eigen scholen wil hij daarom in een jaarplanning vastleggen wanneer de toetsen plaatsvinden. Voor die dagen kan hij surveillanten inhuren. De docenten kunnen in die tijd iets anders doen.
Onorthodoxe oplossingen voor het lerarentekort
De komende jaren dreigt een flink lerarentekort op het basisonderwijs te ontstaan. Nu is er al een tekort van zo’n negenhonderd docenten, als er niets verandert loopt dat in 2025 naar de tienduizend. Onderwijzers gaan op 27 juni staken voor een verlaging van de werkdruk en een verhoging van het salaris. Wat gebeurt er als het niet lukt om op tijd nieuwe docenten te werven? De Volkskrant verkent acht onorthodoxe oplossingen voor het tekort.
Door het gebruik van toetsenbanken valt ook tijd te besparen, stelt Van Denderen. Docenten hoeven dan niet hun eigen proefwerken te produceren, maar kunnen standaardtoetsen downloaden. En het nakijkwerk kan door studenten worden gedaan.
Ook het mentoraat zou Van Denderen graag op de schop nemen. Nu hebben veel docenten een eigen mentorklas. Hij zou liever specialisten aanstellen die fulltime mentor zijn voor meerdere klassen. 'Daarmee gaat de kwaliteit wellicht ook omhoog, want niet iedere docent is een goede mentor.'
En door zulke maatregelen zijn minder docenten nodig, waardoor het lerarentekort afneemt?
'Dat klopt. Je zet docenten effectiever in, je verhoogt hun arbeidsproductiviteit. Als elke docent hierdoor een paar lessen per week extra kan geven, dan is het lerarentekort zo opgelost.'
Red de leraar
De komende jaren dreigt een flink lerarentekort te ontstaan. Wat gebeurt er als het niet lukt om op tijd nieuwe docenten te werven?
In aanloop naar de staking van basisschoolleraren op 27 juni verkent de Volkskrant acht onorthodoxe oplossingen voor het tekort. Vallen de gaten daarmee te vullen? En lijdt de kwaliteit van de lessen er niet onder?
Voor tips en suggesties: mail naar onderwijs@volkskrant.nl
Waarom doen scholen het dan niet?
'Omdat de cao het blokkeert. Docenten mogen jaarlijks een beperkt aantal uren voor de klas staan, omdat ze ook tijd nodig hebben voor administratie, vergaderingen en lesvoorbereiding. Twintig jaar geleden stond het maximum op 860 uur per jaar, nu is dat 700 uur - ruim 18 procent minder. Dat kost de overheid veel geld. Ik denk dat docenten dat liever voor meer salaris en investeringen in productiviteit hadden gebruikt.'
U doet dat anders?
'Ja. Maar we zouden nog meer willen doen. Daarom overleggen we nu met de onderwijsbonden. Nu komen scholen in de problemen als ze docenten meer dan 700 uur inroosteren. Zelfs als andere taken worden geschrapt en als de docent extra betaald krijgt voor die uren.'
Minder klusjes, meer voor de klas?
René Kneyber, wiskundeleraar en columnist bij Trouw: 'Een deel van het werk uitbesteden aan lager betaalde krachten is een uitstekend plan. Maar ik vind dat de vrijgekomen tijd moet worden besteed aan onderwijsontwikkeling en professionalisering zodat de kwaliteit stijgt. Wat Van Denderen bepleit, is een verschraling van die kwaliteit: Veel standaardiseren, zodat docenten meer 'productie' kunnen draaien. De scheidslijn tussen zijn 'efficiëntie' en uitbuiting is heel dun.'
Woordvoerder Thijs den Otter van de Algemene Onderwijsbond: 'Lopendebandwerk zorgt ervoor dat vakmanschap wordt uitgehold en mensen zich minder verantwoordelijk voelen. De tijd die vrijkomt, moeten docenten kunnen besteden aan betere voorbereiding van hun lessen.'
Ondertussen zijn er plannen om docenten juist minder lessen te laten geven.
'Ja, de Tweede Kamer heeft vorig jaar een motie van Paul van Meenen (D66) aangenomen, die stelt dat leerkrachten in het voortgezet onderwijs nog maar 667 uur per jaar voor de klas mogen staan. Zo hebben ze meer tijd om lessen voor te bereiden. Dat is een slecht plan. Het gevolg is dat het lerarentekort dramatisch groeit.'
U zegt: meer les en minder taken. Maar holt u dan het vak niet uit? Veel docenten vinden een schoolfeest of een mentoraat juist leuk.
'Natuurlijk zijn er docenten die van die afwisseling houden. Maar anderen staan het liefst zo veel mogelijk voor de klas. Waarom zou je niet differentiëren? Verbied het niet om extra les te geven, maar beloon het. Docenten kunnen kiezen of ze het schoolfeest willen organiseren of meer les willen geven. En bij die laatste optie hoort extra salaris.'
U houdt van efficiëntie. Op uw eigen scholen krijgen docenten zo min mogelijk verschillende klassen.
'Klopt. Wij geven een docent wiskunde bijvoorbeeld alleen klassen uit het tweede leerjaar. Daardoor hoeft hij minder verschillende lessen voor te bereiden. Dat scheelt tijd, die hij aan andere dingen kan besteden.'
Wordt dat niet saai, elke les vier keer afdraaien?
'Nou, nee. Als je maar een deel van de lesstof hoeft te behandelen, dan kun je die beter uitdiepen. Docenten vinden het fijn om zich een paar jaar lang vast te kunnen bijten in dezelfde stof.'
Morgen: de importdocent
Een Vlaamse kleuterjuf, Duits van een Duitser - kunnen we geen docenten uit het buitenland halen? Alle afleveringen uit deze serie leest u hier.
