SCHAKEN: De tijd is rijp voor Kramnik

De positie van de onbetwiste nummer twee van de wereld is beklagenswaardig. Hoewel hij in een geweldige vorm steekt, is Kramnik veroordeeld tot het steeds opnieuw bewijzen van zijn klasse in invitatietoernooien. Uitzicht op een tweekamp om de enige echte titel is er niet. Kasparov heeft die titel in een kluis gestopt die heel misschien weer wordt geopend als begin volgend jaar bekend is wie de nieuwe FIDE-wereldkampioen is.

De kans is klein dat Kramnik de hoofdprijs in die loterij wint. Het zou al een wonder zijn als hij de verschrikkingen van de knock-out wedstrijd in Groningen overleefde. En zelfs als dat mocht gebeuren, dan nog is hij ver verwijderd van het einddoel. Twee dagen later staat in Lausanne een uitgeruste Karpov klaar om de overblijfselen van een uitgeputte schaker bijeen te vegen.

Wie het toernooi in Tilburg op afstand volgt, heeft tot nu toe weinig te zien gekregen van Kramniks prestaties. Op de onvolprezen Teletekst-pagina's is slechts ruimte voor de verrichtingen van Van Wely, Piket en Kasparov. In de laatste week zal het anders zijn. Kramnik speelt nog tegen de Nederlanders en uiteraard zal woensdag ook zijn partij tegen Kasparov op de voet worden gevolgd.

Kramnik - Sjirov

Tilburg 1997

1. Pg1-f3 Pg8-f6 2. c2-c4 g7-g6 3. Pb1-c3 Lf8-g7 4. e2-e4 d7-d6 5. d2-d4 0-0 6. Lf1-e2 e7-e5 7. 0-0 Pb8-c6 8. d4-d5 Pc6-e7 9. b2-b4 Pf6-h5 10. Tf1-e1

Op dit moment de belangrijkste variant van het Konings-Indisch.

10 . . . f7-f5 11. Pf3-g5 Ph5-f4 12. Lc1xf4 e5xf4 13. Ta1-c1 Lg7-f6 14. Pg5-e6 Lc8xe6 15. d5xe6 Lf6xc3 16. Tc1xc3 f5xe4

Alles thuis voorbereid door Sjirov maar Kasparov keek er hoofdschuddend naar. Hij vond dat zwart met deze afwikkeling tegen de geest van het Konings-Indisch in had gespeeld. Wie deze mooie maar moeilijke opening kiest, moet volgens Kasparov altijd bereid zijn om het initiatief te strijden.

17. Le2-f1 e4-e3 18. f2xe3 f4xe3

De eerste nieuwe zet. In het onlangs gehouden Amerikaans kampioenschap speelde Fedorowicz 18 . . . a5 tegen Browne. Na 19. b5 kreeg wit licht voordeel.

19. Tc3xe3 c7-c6 20. Dd1-d2 d6-d5 21. c4xd5 c6xd5

Zie diagram 1

22. Dd2-d4

Het is duidelijk dat zwart zijn problemen nog lang niet heeft opgelost. Onmogelijk is 22 . . . Pf5 23. De5 Pxe3? 24. e7.

22 . . . Dd8-d6 23. Dd4-c5 Dd6-f4

Misschien had zwart het eindspel moeten nemen, al heeft hij het niet gemakkelijk na 23 . . . Dxc5 24. bxc5 Tac8 25. Tb1.

24. Te3-f3 Df4-g5 25. Tf3-f7

Mooi gespeeld. Hij geeft de e-pion om zijn stukken maximale activiteit te geven.

25 . . . Tf8xf7 26. e6xf7+ Kg8xf7 27. Dc5-c7 Dg5-h4

Zwart kan weinig anders doen dan een onbelangrijke pion veroveren. Uiteraard faalt 27 . . . Tc8? op 28. Txe7 en na afwachtende zetten versterkt wit zijn stelling met g2-g3 en Lf1-g2.

28. Te1-e3 Dh4xb4 29. a2-a3 Db4-h4 30. Dc7xb7 Ta8-e8 31. Db7xa7 d5-d4?

Maakt de d-pion zwak en laat de witte loper meedoen aan de aanval. Taaier was 31 . . . Dg5.

32. Lf1-c4+ Kf7-f8 33. g2-g3 Dh4-g4 34. Lc4-e2 Dg4-c8 35. Da7xd4 Dc8-c1+ 36. Kg1-g2 . . .

Zwart geeft op.

Een ernstige teleurstelling wachtte Kramnik in de vierde ronde. Tegenstander Michael Adams had de opening zo matig behandeld dat Kramnik na 22 zetten kon kiezen uit verschillende aantrekkelijke mogelijkheden:

Zie diagram 2

Kramnik - Adams na 22 . . . Tfd8. Wit zou in deze stelling graag de dames ruilen. Zijn koning zou dan veilig zijn en met een door het loperpaar ondersteunde meerderheid op de damevleugel zouden zijn winstkansen groot zijn.

Het probleem is dat zwart na 23. Dxc4 Dxc4 24. Txc4 Pxd5 een van de twee lopers elimineert. Er dreigt immers zowel 25 . . . Pxe3 als 25 . . . Pc3+. Met een tussenzet dacht Kramnik de juiste oplossing te hebben gevonden:

23. d5-d6

Minder slim dan hij dacht. Na de partij begreep Kramnik dat hij tevreden had moeten zijn met 23. Txc4 Da5 24. Tdc2 Pxd5 25. Ld2 met een klein maar duurzaam voordeel voor wit.

23 . . . Td8xd6 24. De2xc4 Dc7xc4 25. Tc1xc4 Pf6-d5 26. Le3-f2

Kramnik had zwarts laatste zet voor onmogelijk gehouden wegens 26. Lc5 Pc3+ 27. Txc3 Txd2 28. Lxe7 Txh2 29. Lf1 en op den duur zal het overwicht van de twee lopers de doorslag geven. Pas nu drong het tot hem door dat 26. Lc5 wordt beantwoord met 26 . . . Pb6! waarna het meteen remise is: 27. Txd6 Pxc4 28. Td5 Lxc5 29. Txc5 Pd2+ 30. Kc1 Pxf3 31. Lg2 e4 32. Lxf3 exf3 33. Tf5 en er valt niets meer te beleven.

Na de tekstzet blijkt nog eens hoe goed wit stelling was. Zelfs met een pion minder is hij de enige die op winst kan spelen.

26 . . . Pd5-c3+ 27. Kb1-c2 Td6xd2+ 28. Kc2xd2 Pc3xa2 29. Tc4-c8+ Ta8xc8 30. Lh3xc8 Pa2-b4 31. Kd2-c3 a6-a5 32. Lc8-b7 Le7-d8 33. Lb7-e4 g7-g6 34. g3-g4 Kg8-f8 35. Kc3-c4 Kf8-e8

En zwart kon zich net staande houden. Bij de 48ste zet werd tot remise besloten.

In de vijfde ronde won Kramnik een op het eerste gezicht vlekkeloze partij. Later bleek dat hij in de afwerking een tikje nonchalant was geweest.

Lautier - Kramnik

Tilburg 1997

1. d2-d4 Pg8-f6 2. c2-c4 e7-e6 3. Pb1-c3 Lf8-b4 4. e2-e3 0-0 5. Lf1-d3 c7-c5 6. Pg1-f3 d7-d5 7. 0-0 Pb8-c6 8. a2-a3 Lb4xc3 9. b2xc3 Dd8-c7 10. c4xd5 e6xd5 11. Pf3-h4 Dc7-a5 12. Lc1-b2 Tf8-e8 13. Tf1-e1

Minder nauwkeurig dan 13. De1, waarna het paard op h4 met f2-f3 kan worden gedekt. Zwart maakt zich nu met een serie mooie manoevres meester van de witte velden.

13 . . . c5-c4 14. Ld3-c2 Pf6-e4 15. Ta1-c1 Da5-d8 16. g2-g3 g7-g5! 17. Ph4-g2 g5-g4 18. f2-f3 Pe4-g5 19. f3xg4 Pg5-h3+ 20. Kg1-f1 Dd8-g5 21. Pg2-f4 Lc8xg4 22. Dd1-d2 Lg4-f5 23. Dd2-g2 Ph3xf4 24. g3xf4 Dg5xg2+ 25. Kf1xg2 Lf5xc2 26. Tc1xc2 f7-f5

Zie diagram 3

Met rechtlijnig spel heeft zwart een nagenoeg gewonnen eindspel gekregen. De witte loper is geen partij voor het zwarte paard.

27. Kg2-f3 Kg8-f7 28. a3-a4 Te8-g8 29. Lb2-a3 Kf7-e6 30. Te1-b1 b7-b6 31. La3-b4 Ta8-b8 32. Tc2-b2 Tb8-b7 33. Tb2-g2 Tg8xg2 34. Kf3xg2 Tb7-g7+ 35. Kg2-f3 Tg7-g8 36. Tb1-a1 h7-h5 37. Ta1-b1 h5-h4 38. a4-a5 b6xa5 39. Lb4-c5 Tg8-g7 40. Lc5-a3 h4-h3

In deze fase moet zwart nauwkeuriger hebben kunnen spelen. De volgende actie had hij niet mogen toelaten.

41. Tb1-b5 a5-a4 42. Tb5-c5 Pc6-b8 43. Tc5-a5?

Hierna is het uit, terwijl wit na 43. Tc8! weer volop zou meedoen.

43 . . . a7-a6 44. Ta5xa4 Tg7-g2 45. La3-b4 Tg2xh2 46. Kf3-g3 Th2-e2 47. Kg3xh3 Te2xe3+ 48. Kh3-g2 Pb8-c6 49. Ta4xa6 Ke6-d7 50. Kg2-f2 Te3-d3 51. Lb4-c5 Td3xc3 52. Ta6-b6 Tc3-b3 53. Tb6-a6 Tb3-d3

Wit geeft op.