Scepsis over rol Annan blijft bestaan

'Hoe kom je erbij!', zei Kofi Annan maandag aan het eind van de dag tegen de verslaggever die het waagde over aftreden te beginnen. De secretaris-generaal van de VN had juist verklaard dat hij 'altijd gehoopt en vast geloofd' had dat het onderzoek naar het olie-voor-voedselschandaal hem zou 'vrijpleiten van elk vergrijp'.

Het zou een vergrijp zijn als Kofi Annan welbewust zijn zoon Kojo had bevoordeeld. Deze heeft tot 2004 op de loonlijst gestaan van een omstreden Zwitsers bedrijf, Cotecna. De firma mocht vanaf 1998 toezien op de uitvoering van een VN-programma dat de Iraakse bevolking voedsel moest brengen in ruil voor olie. Aan veel kanten is het misgelopen met dat project.

Heeft de vader bevorderd dat het bedrijf van de zoon de opdracht kreeg toegespeeld? Nee, zegt de onderzoekscommissie onder leiding van de strenge Amerikaan Paul Volcker, dat is niet gebeurd. Maar het is een ontkenning in van onheil zwangere woorden. 'Het bewijs is naar redelijkheid niet toereikend', schrijft de commissie. Wie zou willen thuiskomen met zo'n verklaring van onschuld?

Het olie-voor-voedselschandaal zal Kofi Annan blijven achtervolgen. Er blijft reden voor scepsis. De secretaris-generaal zei dat hij de eigenaar van Cotecna nooit heeft ontmoet voordat de overeenkomst werd gesloten. Hij blijkt hem voordien echter twee keer te hebben ontmoet, waarvan één keer op het prestigieuze Wereld Economisch Forum in Davos.

The Wall Street Journal vroeg zich donderdag af waarom Annan op een bijeenkomst van wereldleiders zou willen dineren met een betrekkelijk onduidelijke zakenman, 'behalve dan omdat hij de werkgever was van zijn zoon'.

Een ander onprettig feit: Cotecna heeft volgens de VN de opdracht verworven omdat het de laagste prijs vroeg voor de klus, 499 dollar per man per dag. Maar het contract was amper getekend en Cotecna verhoogde de dagprijs naar zeshonderd dollar. Het was geen aanleiding om de Zwitsers alsnog te bedanken voor de belangstelling.

Het alleronprettigste feit is dat Kofi Annan een voddig onderzoekje liet instellen toen in 1999 The Sunday Telegraph voor het eerst berichtte over de betrekkingen tussen Cotecna en zijn zoon. In beleefde bewoordingen uit Volcker daarop zware kritiek. Hij kon niet nalaten te veronderstellen dat de banden met Cotecna zouden zijn verbroken als het onderzoek grondiger was geweest.

En ofschoon dus schuld niet 'toereikend' kan worden aangetoond, blijft een geur van onzuivere koffie hangen. Dat treft niet in een fase waarin de VN worstelt met de missie in de wereld en met de organisatie in eigen huis.

In elk geval sinds de oorlog in Irak gaat het niet goed met de VN. Als de grote machten met elkaar overhoop liggen, is de VN in ruime mate stuurloos. Annan heeft eind 2003 een commissie benoemd van wijze mannen en vrouwen die nuttige wenken hebben geproduceerd: uitbreiding van de Veiligheidsraad; instemming van de wereldgemeenschap met de mogelijke onvermijdelijkheid van een preventieve oorlog; effectiever optreden tegen verspreiding van kernmateriaal en tegen schending van mensenrechten. Het is voor Annan te hopen dat de hervormingsvoorstellen aanslaan.

Maar dan nog. Nog worstelt hij met het probleem van een door schandalen ontwrichte interne organisatie. Vredessoldaten die zich in de Congo ontpoppen als verkrachters. Een politieke onderafdeling die verondersteld wordt vrije verkiezingen mondiaal te bevorderen, maar waar een regime heerst van vernedering en, alweer, seksuele intimidatie. De directeur van de eigen onderzoeksdienst naar klachten over onzuivere arbeidsverhoudingen die zelf een vriend in een topbaan schuift.

Men hoeft het Kofi Annan niet persoonlijk toe te rekenen om met recht de vraag te stellen: wordt hier nog iemand verantwoordelijk gehouden voor misstanden? Zo bezien is het rapport-Volcker geen ommekeer, eerder een stap in de geleidelijke neergang van de carrière van de secretaris-generaal.