Samsung-dynastie: geld, macht en gekonkel

ie de aartsvader van Samsung op de foto ziet, merkt het meteen. Dit is andere koek dan Steve Jobs. Terwijl Apple-oprichter Jobs en zijn opvolger Tim Cook typische symbolen zijn van Amerikaanse drive met een vleug easy going-Californië, staat Lee Byung-chull voor zeer Koreaanse, familiegedreven discipline en ondernemingszin.

Als pioniers uit Oost en West hebben de twee mannen zeker iets gemeen: Apple en Samsung maken tegenwoordig de populairste smartphones ter wereld. Een showman zoals Jobs was, moet je bij de familie Lee niet zoeken. Een Koreaanse topondernemer gaat niet in een zwarte coltrui op een podium staan om een mobieltje, een pod of een pad de hemel in te prijzen.

Het heeft niet verhinderd dat Samsung al enige tijd de best verkochte smartphone maakt. Applefans horen het niet graag, maar de Zuid-Koreaanse concurrentie is serieus. De nieuwe Samsung Galaxy S4, die dit weekeinde wereldwijd in de verkoop ging, is zeker zo goed en trendy als de laatste Apple, zeggen de kenners.

Aartsvader Lee heeft deze prestatie niet meer mogen meemaken, want hij overleed in 1987. Zijn zoon en kleinzoon bestieren nu de firma.

Vis en groenten

Het levenswerk van de oude Lee was dat hij meer dan een halve eeuw geleden in een weinig ontwikkeld land het fundament legde voor een technologisch wereldbedrijf. In Daegu, een provinciestad in het zuidoosten van Zuid-Korea, stampte hij Samsung bijna letterlijk uit de rijstvelden. Zo begon het verhaal: met een handelsfirma in vis en groenten. De oude Lee was overigens geen simpel rijstboertje. Hij stamde uit een familie van landeigenaren.

De kern van het succes van de Leeclan was dat de familie niet alleen over een kiene handelsgeest beschikte, maar ook over de juiste contacten. Zuid-Korea had destijds een generaalsregime dat het land naar het voorbeeld van buurland en vroegere kolonisator Japan snel wilde industrialiseren. Daarvoor was de medewerking nodig van geselecteerde handelsfamilies, die bevoorrecht werden met bankleningen en dergelijke.

Samsung, wat Drie Eeuwige Sterren betekent, werd dankzij deze combinatie een van de tientallen zogenoemde chaebols, de megafamiliebedrijven die een economisch wonder realiseerden op de zuidelijke helft van het Koreaanse schiereiland.

Terwijl Noord-Korea onder de ijzeren knoet zat van de door de Chinezen en Russen gesteunde Kim-dy- nastie, werd het zuiden met pragmatische militaire discipline en Amerikaanse hulp omgevormd van een agrarische maatschappij met welhaast Afrikaanse armoede tot een van de welvarendste groeikernen van Azië.

Voorzitter Lee werd een boegbeeld van de moderne industrie die de junta in Seoel wilde: Samsung ging in scheepswerven, de fabricage van auto's en vliegtuigen en elektronica. Zuid-Korea kon, al had het amper 25 miljoen inwoners, steeds meer op niveau meeboksen.

Kwaliteitsproducten

Voor Samsung kwam de doorbraak op het wereldtoneel met de tweede generatie van de familieclan. Zoon Lee Kun-hee werd in 1987 de baas, enkele weken na de dood van zijn vader. Lee II, die in Japan en de VS economie had gestudeerd, profileerde zich vooral bij Samsung Electronics. De grote stap van goedkope troep naar kwaliteitsproducten werd gezet.

'Verander alles, behalve vrouw en kinderen', was het motto waarmee de nieuwe generatie de Koreaanse bedrijfscultuur op de schop nam. De familiefirma zette de luiken open: buitenlands talent werd binnengehaald, Koreaans talent werd naar het buitenland gestuurd. Het resulteerde in betere spullen die er gelikter uitzagen.

Niet dat alles wat de familie Lee aanraakte een succes werd: met de auto's en vliegtuigen werd het niets. In de consumentenelektronica echter werd met lang volhouden een naam opgebouwd die nu met merken als Apple kan wedijveren.

Als opvolger had Lee II het in minstens één opzicht moeilijker dan zijn vader: Zuid-Korea was inmiddels geen militaire dictatuur meer, waardoor zelfs bazen van machtige chaebols niet meer geheel onkwetsbaar waren. Dit merkte hij in 2008, toen er een smeergeldschandaal uitbrak bij Samsung. Lee Kun-hee moest terugtreden en berouw tonen. Na twee jaar op het strafbankje keerde de miljardair en sportman opgewekt terug, met de zegen van de Zuid-Koreaanse president. Deze man is onmisbaar voor het vaderland, was het oordeel.

Het was een pragmatische rekensom. De Samsung-chef is de rijkste man van het land, zijn honderden bedrijven - van smartphones en geheugenchips, schepen en machines tot verzekeringen, media en pretpark Everland - zijn samen goed voor bijna 20 procent van het nationaal product van Zuid-Korea. Samsung is in zijn eentje groter dan de economie van menig land in de wereld.

Toch is het niet allemaal pais en vree bij de firma. De reputatie van Lee II werd door het slijk gehaald door zijn voormalige juridisch adviseur. Die zette in een onthullend boek de grote baas te kijk als een maffioos type. Bovendien leeft in de familie onvrede over de verdeling van de rijkdom.

Daarnaast er is de diepe tragedie van Lee Yoon-hyung. Yoon, dochter van Lee II, leek alles te hebben: immense rijkdom, liefde voor cultuur, aanzien. Toch maakte ze in 2005 een einde aan haar leven. Ze verhing zich in haar appartement in de East Village van Manhattan. De 26-jarige Yoon studeerde in New York aan de Steinhardt School of Culture. Eerder had ze in Seoel Franse letteren gedaan. Na haar studie in de VS zou ze wellicht de leiding krijgen over de cultuurstichting van de Samsung Groep.

Haar overlijden werd nog pijnlijker door de wijze waarop de familie de tragische dood probeerde te verdoezelen. Aanvankelijk werd gedaan alsof ze bij een auto-ongeluk het leven had gelaten. Pas toen journalisten bij naspeuringen in New York daarvoor geen bewijs konden vinden, kwam het ware verhaal bovendrijven.

Het gerucht ging al snel dat de dochter van een van de machtigste mannen van Azië tot haar daad was gekomen door eenzaamheid en neerslachtigheid. Ze miste haar lief, een Zuid-Koreaanse jongeman die door haar strenge, elitaire ouders te min was bevonden. Als dochter uit de Samsung-clan hoor je op het hoogste niveau te trouwen, liefst met een geschikt bevonden telg uit een andere chaebolclan.

De rijkste familie van Korea kent meer malheur. Hoewel veel leden van de clan leidinggevende posities hebben in de kerstboom van Samsungbedrijven, zijn er ook die de kont tegen de krib gooien. Een oudere broer en zus van Lee II begonnen vorig jaar een rechtszaak omdat ze aanspraak maken op meer dan een half miljard euro aan aandelen. Die zou de Samsung-baas verborgen hebben gehouden in de jaren dat hij bezig was met belastingontduiking en omkoping.

Spionage

Eerder waren er al beschuldigingen van onderlinge spionage in de familiekring. De diepere oorzaak van de onvrede en jaloezie zou zijn dat aartsvader Lee lang geleden niet zijn oudste zoon als opvolger aanwees, maar tegen de traditie in zijn derde zoon.

De Lee-dynastie heeft zo soms meer van een disfunctioneel wespennest dan van een hechte zakenfamilie. Alle vetes, tragedies en gesjoemel ten spijt, loopt een nieuwe telg zich warm om het roer over te nemen. Zijn naam is Lee Jae-yong, zoon van Lee Kun-hee. Lee III, die al geruime tijd meedraait bij Samsung Electronics, werd eind vorig jaar door zijn vader tot rechterhand benoemd in de leiding van de Samsung Groep.

Dat betekent dat de opvolging in principe geregeld is, voor wanneer Lee II de tijd rijp acht om terug te treden of als de dood hem komt halen. De 70-jarige miljardair werd al voor kanker behandeld.

Tim Cook, de opvolger van Steve Jobs, heeft alles bij elkaar een eenvoudiger taak. In Californië hoef je tenminste geen Koreaanse chaebol te leiden.

Machtige familieclanbedrijven

Familieclanbedrijven, ofwel chaebols, vormen de pilaren van de Koreaanse economie. De grootste van deze als multinationals opererende conglomeraten zijn Samsung, Hyundai (bekend van het automerk) en LG (elektronica).

Deze machtige ondernemingen bestaan meestal pas een halve eeuw. Onder de militaire dictatuur in Zuid-Korea konden ze zich dankzij een voorkeursbehandeling snel ontwikkelen, mits ze zich aan de meerjarenplannen van de junta hielden. Sterk protectionisme, belangenverstrengeling en corruptie werden de bijverschijnselen van hun opmars.

Tijdens de Aziatische financiële crisis van 1997 tot 1999 vond een uitdunning plaats, waarbij elf van de dertig grootste chaebols omvielen. Het spectaculairst was de ondergang van de Daewoo Groep, die meer dan 60 miljard euro aan onbetaalde rekeningen achterliet, destijds het grootste bedrijfsmatige faillissement ooit.

De sanering verminderde de politieke en economische macht van de leidende familieclans echter amper. De chaebols beheersen nog steeds het leeuwendeel van de Zuid-Koreaanse economie en ze vormen een apart netwerk waarbij onderlinge banden vaak worden versterkt door huwelijken, zoals koningshuizen vanouds zonen en dochters uithuwelijken.

Als grootste en meest internationale chaebol is de Samsung Groep ook in Europa op allerlei terreinen actief. Zo sponsort het de Duitse kampioensploeg Bayern München en het Londense team van Chelsea. In Zuid-Korea heeft het concern een hele reeks eigen sportploegen, van voetbal en basketbal tot honkbal en volleybal.

undefined