Ruzie om megawindmolens is een splijtzwam in Abcoude

Overal in het land vinden verhitte discussies plaats over windmolens en zonnepanelen, vanwege de Regionale Energiestrategie (RES), die een begin moet zijn van de uitvoering van het Klimaatakkoord. In Abcoude ontaarden die discussies soms in gescheld, verwijten en verdachtmakingen.

Op een zondag in september liepen drie kinderen van rond de dertien langs de kronkelende rivier het Gein het centrum van Abcoude in. In het dorp zagen ze buurtbewoner Tom Voute, lid van een lokale energiecorporatie, Veenwind. Ze begonnen te scanderen: ‘Geen windmolens!’

Die avond zat ondernemer Raymond Dommanschet (50) met zijn gezin te eten in het huis dat hij heeft omgebouwd van een oude schuur tot een duurzame woning: hij boorde aardwarmte aan, legde zonnepanelen op het dak en isoleerde alles. Zijn dochter vertelde wat ze die middag had geroepen op straat.

Dommanschet was verrast, maar complimenteerde haar met haar maatschappelijke betrokkenheid. Een beetje rellerig, vond hij, maar toch een mooie actie. Maar ging dit wel zo? Voute heeft nooit gehoord dat er iets naar hem is geroepen, zegt hij. ‘Zelfs de moeder van een jongen die volgens Dommanschet erbij was, ontkent dat er iets geroepen is.’

Het is een illustratie van de verhitte strijd waar het rustige Abcoude in verwikkeld is en waarbij de waarheid soms glibberig wordt. De inzet: de mogelijke komst van windturbines. In de buurtapp ‘Abcou De Bom’ ontaarden onschuldige gesprekken al gauw in verwijten en gescheld, lobbyen voor of tegen windmolens is verboden verklaard door de oprichter van de groep, Voute.

Woensdag maakte hij het Dommanschet onmogelijk om nog langer te posten in de appgroep, omdat er een discussie ontstond over een spelletje dat de gemeente heeft gelanceerd waarmee bewoners virtueel windmolens kunnen plaatsen in het landschap. Over en weer volgden verdachtmakingen.

Zo dreigt het debat over windmolens, en daarmee de sfeer in de buurt, te ontsporen. Overal hangen posters waarop grote molens in het landschap geplakt zijn, eentje zou al weggetrokken zijn. Dommanschet: ‘Het is een splijtzwam in het dorp.’

Unesco-werelderfgoed

Samen met molenaar Maarten van Dijk (56) en enkele andere buurtgenoten leidt Dommanschet het lokale verzet tegen windturbines in het Gein, een schitterend natuurgebied vlak buiten Amsterdam, met een meanderend riviertje waarlangs rietgekapte villa’s, boerderijen en eeuwenoude molens staan. De Stelling van Amsterdam, Unesco-werelderfgoed, loopt er ook doorheen.

Het landschap van polders en veenweide inspireerde ooit schrijvers en kunstenaars als Nescio, Jac. P. Thijsse en Piet Mondriaan en stroomt nog dagelijks vol met fietsers en wandelaars. Het verzet tegen alles wat de natuur bedreigt, is al jaren sterk in de buurt. Dat moest ook wel, met de A2 en Schiphol vlakbij, het Amsterdam-Rijnkanaal en het spoor naar Utrecht dat de polder afbakent.

Als je op de kaart kijkt, is het maar een klein puntzakje grond, zes vierkante kilometer groot, begrensd door stad, infrastructuur en industrie aan alle zijden, maar eenmaal in het gebied waan je je in groene, schilderachtige oase.

Dankzij een lobby van Spaar Het Gein (circa 450 leden) werd een spoorverdubbeling voorkomen en gaat de trein nu via een tunnelbak. Ook een nieuwe snelweg tussen de A6 en de A9 werd gedwarsboomd. Nu richt een aantal verenigde krachten uit de buurt zich tegen de komst van windturbines van 240 meter hoog.

‘Zie je de hoogspanningsmast daar in de verte langs het kanaal?’, zegt Maarten van Dijk. Vanaf de achterkant van de Mondriaanmolen, waarvan hij de beheerder is, wijst hij naar de polder waar vijf boeren in samenwerking met Windunie vijf windturbines willen plaatsen. ‘Die is 60 meter hoog. Die moet je dus keer vier doen. De verhoudingen zijn zoek.’

Overal in het land vinden dit soort discussies over wind- en zonne-energie plaats vanwege de afwikkeling van de Regionale Energiestrategie, de RES. Elke regio moet een bijdrage leveren. Omdat windmolens niet dichtbij bebouwing mogen staan en bewoners vaak in verzet komen, wijken sommige regio’s uit naar natuurgebieden.

Natura 2000

Zo dreigt er een plan van twee megaturbines in een Natura 2000-gebied in Lingewaard, tussen Arnhem en Nijmegen. Natuurmonumenten en De Vogelbescherming maken zich ook zorgen over zoekgebieden voor groene energie in het IJsselmeer, de Veluwe en het Waddengebied. Telkens botsen groene ambities op groenbehoud.

Ook in Abcoude, dat behoort tot de gemeente De Ronde Venen, hebben de meeste inwoners het beste voor met het milieu. Bijna iedereen lijkt het erover eens dat de regio moet bijdragen aan de transitie naar duurzame energie, maar van de 8.600 inwoners van Abcoude zouden er 4.500 de petitie ‘Géén megawindmolens in ’t Gein!’ hebben ondertekend, als ze tenminste allemaal uit het dorp komen.

Het probleem is: waar dan wel? Door de nabijheid van de stad en Schiphol vallen veel plekken af als zoekgebied. ‘En boeren houden niet van zonnepanelen, want dan gaat het gras dood’, zegt Van Dijk. ‘Om zo’n turbine kun je nog koeien laten grazen. De boeren krijgen een miljoenenvergoeding voor het verhuren van de grond. Ik begrijp het volledig dat ze zo hun inkomsten willen aanvullen.’

Toen boer Joost Luken, wiens familie al sinds 1924 een boerderij bestiert in het gebied, rond 2011 las over de plannen van de provincie om windmolens te plaatsen, ging hij met Windunie in gesprek. Uiteindelijk verenigde hij zich met vier andere boeren. Destijds lag de gemeente dwars, maar dankzij de RES is het plan nieuw leven ingeblazen.

‘Hoe mooi is zo’n polder nou?’

‘Het is geen bijzonder natuurgebied’, zegt Luken over de mogelijke plek. ‘Het deel rond de rivier is mooi, maar hier raast de trein langs, staan elektriciteitsmasten en loopt het kanaal. Daartussen is wat boerenland. Hoe mooi is zo’n polder nou?’ Bovendien, zegt hij: ‘Als er over twintig jaar betere technieken zijn, halen we die molen weer weg.’

Over de lokale weerstand maakt hij zich niet druk. ‘Iedereen vindt dat er wat moet gebeuren voor het klimaat, maar niet als ze dat merken in de eigen achtertuin. Boeren die eerst niet geïnteresseerd waren, zeggen nu tegen me: maar als het sowieso doorgaat, dan wil ik wel meedoen.’

Luken heeft ook met Veenwind gepraat, het collectief van zo’n honderd buurtbewoners die willen investeren in windmolens en zo hopen dat een deel van de winst terugvloeit in de lokale gemeenschap. Luken: ‘Dat is de beste manier om draagvlak voor zo’n molen te krijgen. Meeverdienen verzacht de pijn.’

‘We voeren verkennende gesprekken met acht of negen ontwikkelaars’, zegt Robert Vermeulen, voorzitter van Veenwind. ‘Het is een goede belegging, maar wij staan vooral voor het algemene belang: op tijd overschakelen op schone energie, zodat onze kinderen straks niet hoeven te leven met de gevolgen van wat wij hebben nagelaten.’

Ook Dommanschet, de duurzame ondernemer die ageert tegen de windturbines, wil zijn kinderen met een leefbare planeet achterlaten. ‘Daarom produceer ik nu meer energie dan dat ik verbruik. Dat zou iedereen moeten doen. Waarom subsidiëren we dat niet in plaats van windmolens op land?’

Landelijk zou iemand, vindt hij, de regie moeten nemen en windmolens in clusters neerzetten, zodat je niet overal verrommeling krijgt. ‘Nu legt het Rijk het dilemma bij de provincie, de provincie legt het bij de gemeente en de gemeente geeft het aan de burgers met een spelletje. Dat gaat toch per definitie fout?’