Rutte moet over zijn schouder blijven kijken
Het is de week voor Kerstmis als de telefoon van Nieuwsuur-journalist Bas Haan gaat. Mark Rutte aan de lijn. Op bol.com is een aankondiging verschenen van het boek dat Haan in de pen heeft over het onderwerp waarmee hij al drie jaar bezig is: de Teevendeal. Hoewel het geheim zou blijven, staat op de website plots de tekst van het achterplat. En de titel: De rekening voor Rutte.
Of het dan toch een boek over hem wordt, wil de premier weten. Nee, maar Haan houdt Rutte wel eindverantwoordelijk voor de affaire. Hij is de kabinetsleider, hij koos steeds zijn bewindslieden. Haan en Rutte hebben op 17 november een gesprek in het Torentje gevoerd. Haan heeft dat deel van zijn bevindingen dat betrekking heeft op de premier voorgelegd en wederhoor gevraagd.
Rutte geeft dat. In de bewoordingen die de premier ook donderdag in het Kamerdebat keer op keer herhaalde, zegt Rutte dat hij nooit heeft geweten dat het bedrag van de deal uit 2000 tussen Fred Teeven, toenmalig officier van justitie en later staatssecretaris, en hasjhandelaar Cees H. veel hoger was dan minister Ivo Opstelten de Kamer vertelde. Anonieme bronnen van Haan ten spijt die beweren dat dat wel zo is. Als ik het had geweten, had ik erop gehandeld, zegt Rutte.
Zo komt het in het boek, waarvan - in weerwil van de radiostilte die de uitgeverij betracht - ook de verschijningsdatum uitlekt: 24 januari. Het telefoontje van Rutte past in de strategie die de VVD blijkens Haans' boek van meet af aan in de bonnetjesaffaire koos. Die telt twee woorden: klein houden.
Het is een foute keuze, zo is gebleken uit twee onderzoekscommissies onder leiding van oud-ombudsman Marten Oosting, maar nu het eenmaal campagnetijd is zit er niets ander op dan vol te houden. Rutte heeft voor de verkiezingen van 15 maart een benijdenswaardige uitgangspositie. Hij is premier, met alle aandacht van dien. Premier bovendien van een kabinet dat voor het eerst deze eeuw zijn termijn vol maakt. En van een kabinet dat de economie vlot trok.
Die onbetaalbare voordelen mogen niet alsnog worden verstoord door alweer gedoe over dat bonnetje. Met het Kamerdebat van juni 2016, na het tweede rapport-Oosting, zou deze 'gifbeker' - in de hoop van VVD-fractieleider Halbe Zijlstra - immers leeggedronken zijn. Tot de laatste druppel.
Ard van der Steur koos voor de leugen
De meedogenloze reconstructie van onderzoeksjournalist Bas Haan (+)
'Bonnetjesaffaire is politiek op z'n lelijkst'
Interview met Bas Haan
Normaal. Doen.
Maar op maandag 23 januari blijkt alles anders te liggen. De VVD heeft kostbare advertentieruimte gekocht in de landelijke dagbladen voor een brief van Rutte die eindigt met 'Normaal. Doen.' De tekst trekt veel aandacht, maar niet op de manier die was gehoopt. Het NOS Journaal begint vanaf zes uur met het uitzenden van de nieuwsfeiten uit het boek van Haan: VVD-minister Ard van der Steur heeft als Kamerlid, meer nog dan al bekend was, flink zitten meeschrijven aan antwoorden van Opstelten op Kamervragen. En Rutte zou gelogen hebben over zijn kennis. In plaats van een campagneweek die in het teken staat van de normerende VVD-vraag 'Wat willen we met Nederland?', wordt het voor de andere politieke partijen een gratis campagneweek die de vraag centraal stelt: 'Wat zijn eigenlijk de normen en waarden van de VVD?'
'Pleur op' als campagnethema
Raoul du Pré, chef van de politiek redactie van de Volkskrant, over het pamflet van Rutte.
Climax is het live uitgezonden debat donderdag, noodzakelijk door het boek van Haan. Urenlang beukt de oppositie in op niet alleen Van der Steur, maar ook op Rutte. Voor Van der Steur staat het vertrouwen van de Kamer op het spel, voor Rutte in algemene zin zijn geloofwaardigheid - de voornaamste achilleshiel van de VVD-campagne.
Van der Steur heeft voor het debat al zijn positie bepaald. Hij zal opstappen als Kamerleden blijven herhalen wat ze in de media hebben gezegd: 'Trek uw conclusie.' Rutte, Zijlstra en zijn echtgenote, die op de publieke tribune zit, weten ervan. Verder niemand.
Als aan het eind van de eerste termijn een motie van wantrouwen onvermijdelijk blijkt, leest Van der Steur geëmotioneerd zijn verklaring voor. Omstuwd door journalisten loopt hij daarna de Kamer uit en laat zich door zijn chauffeur thuisbrengen. Ook Rutte stiefelt weg, naar het aanpalende restaurant voor Kamerleden. Van daaruit geeft hij even later een kort statement aan de pers.
Van der Steur offert zichzelf op om schade VVD te beperken
Analyse: apotheose van tragisch ministerschap
Tijdlijn
Hoe de Teevendeal een spoor van vernieling achterliet in Den Haag.
Kamer-voorzitter Khadija Arib besluit in overleg met de achtergebleven fractieleiders de vergadering te sluiten. Geen tweede termijn. 'Operatie red Rutte geslaagd', heet het al gauw op sociale media. Maar de oppositie ziet dat anders: verder debatteren heeft niet veel meerwaarde, een motie van wantrouwen tegen Rutte of het voltallige kabinet zou het nooit halen. En het moment was zo al dramatisch genoeg.
Maar wie denkt dat Rutte deze week 'heel' is gebleven, zo klinkt vrijdag uit vele fractiekamers, die moet straks maar eens opletten bij de tv-debatten. Dan komt dit allemaal terug.
