Rutte III: zesjeskabinet met potentie

Mark Rutte

Algemene Zaken: 7

De premier is boven jan. Zijn coalitie marcheert, lastige hobbels zijn genomen, de economie draait beter dan ­elders. Bovenal heeft Rutte (52) wat elke politicus nodig heeft: geluk. De VVD was in paniek over de opkomst van Thierry Baudet, maar die besloot de zomer te gebruiken om zijn partij in brand te steken. Veel rechtse kiezers lijken zo veroordeeld tot de VVD; het mijmeren over Rutte IV is begonnen.

Inhoudelijk is de premier ongrijpbaarder dan ooit. Vorig jaar waarschuwde hij dat belastingverhogingen het bedrijfsleven wegjagen (‘dan worden we België!’), nu verhoogt hij de belastingen. Een nieuw kinderpardon zou een aanzuigende werking hebben, nu is er een nieuw kinderpardon. Politieke rivalen kunnen alleen maar toekijken hij ermee wegkomt. Kern van de Rutte-doctrine: er is geen doctrine.

Cora van Nieuwenhuizen

Infrastructuur: 5

De wegen slibben steeds verder dicht en de treinen puilen uit, maar toen de transportsector deze zomer een ambitieus reddingsplan presenteerde, schrok Cora van Nieuwenhuizen (56) vooral van de prijs. Grote vergezichten zijn aan de ervaren VVD-bestuurder niet besteed: liever dan de drukte bij de wortel aan te pakken, bijvoorbeeld door werk te maken van rekeningrijden, stort ze wat meer asfalt.

Dat Lelystad Airport de laatste twee jaar uitgroeide tot de blikvanger van haar portefeuille, heeft Van Nieuwenhuizen deels aan zichzelf te wijten. In plaats van de opening enkele jaren uit te stellen en zo de tijd te nemen om alle obstakels weg te nemen, probeert ze het vakantievliegveld met stoom en kokend water te openen. Tot op heden zonder succes.

Wouter Koolmees

Sociale Zaken: 5,5

In bijna twee jaar heeft Wouter Koolmees (42, D66) zijn eerste puntjes gescoord. Langer ouderschapsverlof, geschaafd aan de regels rond werk, minder kosten voor het tweede ziektejaar in het kleinbedrijf. Maar de voorgenomen grote hervormingen zijn nog werk in uitvoering: de pensioenen, de zzp’ers, de inburgering. Erger, er is weinig zicht op voltooiing. Het zijn stuk voor stuk brisante onderwerpen, die naarmate een oplossing uitblijft politiek explosiever worden. Voor pensioenen is het begin gemaakt met het pensioenakkoord met vakbeweging, werkgevers, PvdA en GroenLinks. Maar het echte werk moet nog beginnen met de uitwerking. Hetzelfde geldt de zelfstandigen. Nu moeten concrete voorstellen komen. Over inburgering is eindelijk een voorstel gepubliceerd dat per 2021 wet moet zijn, zes jaar na de grote exodus uit Syrië.

Bruno Bruins

Medische Zorg en Sport: 6

Bruno Bruins’ ontgroening begon ­zomer 2018 zonder dat hij er erg in had. Hij kreeg het pas door toen het faillissement van het IJsselmeerziekenhuis in Lelystad en het Slotervaart Ziekenhuis in Amsterdam een feit waren. Hij had de voortekenen gemist. De plotse sluiting, het gedoe voor patiënten en medisch personeel én zijn weinig tactische reactie (‘een stapel stenen’) kostten Bruins (56, VVD) bijna zijn ministerschap. Deze zomer volgde het protest tegen de functiewaardering van verpleegkundigen. De Wet Big II had na jaren voorbereiding samen met ‘het veld’ de bestaande praktijk moeten vastleggen. Na verzet van de werkvloer trok Bruins het voorstel in. In de techniek is Bruins beter thuis. Hij sloot een reeks akkoorden over beperkte stijging van de uitgaven en herinrichting van de zorg. Iedereen merkt dat komend jaar door de beperkte stijging van de zorgpremie voor heel 2020, van 1.384 naar 1.421 euro.

Hugo de Jonge

Volksgezondheid en Welzijn: 6,5

Door zijn verschijning, zijn soepele omgang met de media en zijn vele werkbezoeken is Hugo de Jonge (41, CDA) een van de zichtbaarste ministers. Veel beleidsplannen heeft hij niet. Het vorige kabinet had zo veel veranderd in de zorg thuis, in de jeugdzorg en de langdurige zorg – verpleeghuizen en gehandicaptenzorg –, dat dat volgens De Jonge eerst maar eens in goede ­banen moet worden geleid. Hij heeft daarvoor 12 ‘actieplannen’ gelanceerd. Toch stuit ook De Jonge op acute kwesties, waar hij zich liever niet mee profileert. Hoe zorgt hij ervoor dat de 2 miljard euro extra voor verpleeghuizen zinvol wordt besteed? Hoe zorgt hij ervoor dat de jeugdzorg niet volledig spaak loopt, nu jeugdzorgwerkers te hoop lopen, de eerste instellingen failliet gaan en gemeenten de boel niet op orde krijgen en klagen over te krap budget?

Stef Blok

Buitenlandse Zaken: 6

Over Nederlands buitenlands beleid hoor je steeds minder,en dat pakt voor de bewindslieden verschillend uit. Sigrid Kaags cultstatus lijdt er weinig onder, maar Stef Blok (54, VVD) komt niet echt uit de verf als diplomaat. Sinds zijn multi-etnische flapuit, is ‘stille diplomatie’ het toverwoord. Het werkte voor het SP-raadslid dat vastzat in Turkije. Maar je kunt ook overdrijven: waarom zweeg Blok zo lang over de Iraanse moordcampagne op Nederlandse bodem? Spreken blijft problematisch. Dat compliment aan China vanwege de ‘geweldige vorderingen’ inzake sociaal-economische rechten – sloeg dat op de dubbele ramen in Oeigoerse heropvoedingskampen? Blok doet deze klus voor ‘grote vriend Mark’ – en bij de Brexit-voorbereidingen bewijst hij zijn waarde. Parlementariërs klagen, maar zijn ambtenaren zijn tevreden: eindelijk rust, na al die opgeblazen ego’s. En een half punt erbij voor dat blauwe Brexit-monster.

Sigrid Kaag

Ontwikkelingssamenwerking en Buitenlandse Handel: 6,5

Sinds de begroting voor Ontwikkelingssamenwerking voor een substantieel deel wordt besteed aan de opvang van asielzoekers hier te lande – en een ander deel ten bate komt aan het Nederlandse bedrijfsleven, is er geen discussie meer over. De rest gaat naar duurzame ontwikkelingsdoelen en de versterking van de positie van vrouwen – onder Kaag (57, D66) geen spervuur aan beleidsinitiatieven dus. Maar áls ze van zich laat horen, is het meteen knallen, zoals tijdens de Abel Herzberglezing afgelopen najaar. Het ­leverde haar evenveel fans als vijanden op: was het nu dédain of betrokkenheid? Kaag is de diplomaat pur sang, inhoudelijk en vanwege de ­talen die ze vloeiend spreekt. Het ­levert haar respect op, maar ook de vraag of ze zich niet verveelt in politiek Den Haag.

Ank Bijleveld

Defensie: 7

Ank Bijleveld (57, CDA) lijkt als een Rupsje Nooitgenoeg miljarden binnen te harken voor Defensie, maar de schijn bedriegt: keer op keer blijken elementaire zaken binnen de organisatie niet op orde, en de gaten die er in een kwart eeuw bezuinigen zijn gevallen, laten zich niet met een paar miljard vullen. Het kostte de minister zichtbare moeite haar irritatie over het geklaag van de Amerikaanse ambassadeur Pete Hoekstra te bedwingen – hier kan ze nog veel leren van collega Kaag. Ondertussen gaat het meeste extra geld naar F-35-jachtvliegtuigen, dus wie lacht uiteindelijk in zijn vuistje? Tot Bijlevelds sterkste punten behoort haar vermogen geen al te hoge verwachtingen te wekken, dat sluit goed aan bij een organisatie die de basisgereedheid niet op orde heeft. Wel nodig: meer bezinning over de impact van technologische ­revoluties op de rol van strijdkrachten.

Ingrid van Engelshoven

Onderwijs, Cultuur en Wetenschap: 6-

Het zijn lastige tijden voor de voormalig wethouder van Den Haag. Ingrid van Engelshoven (53, D66) moet een monster temmen dat zij tegelijkertijd wil aaien. Internationalisering van het hoger onderwijs – zij is er voorstander van, maar het loopt de spuigaten uit. Het leidt her en der zelfs tot een ongewenste numerus fixus. Een advies om meer geld naar technische opleidingen te laten gaan, nam zij onverkort over. Tot woede van de brede universiteiten met veel alfa- en gammastudies. ‘Onnodig en jammer’, zei ze daarover vlak voor het reces. Na de zomer trok de PvdA de handen af van het leenstelsel, dat minder sociaal uitpakt dan haar eigen D66 beloofde. Het zijn juist voor de onderwijspartij pijnpunten. Daar staat de versterking van het mbo als positief punt tegenover.

Arie Slob

Basis- en Voortgezet Onderwijs, Media: 7-

Hij leek na meer dan een decennium in de Tweede Kamer definitief te zijn vertrokken naar Zwolle, maar nee. Oud-leraar Arie Slob (57, ChristenUnie) keerde terug als bewindsman op een onrustige portefeuille, waarmee hij op het oog stoïcijns aan de slag is gegaan. Het lerarentekort is een maatschappelijke schande, maar door zijn voorgangers opgebouwd ondanks vele waarschuwingen. Slob pakt het systematisch aan, al blijft onduidelijk hoe hard hij bij de minister van Financiën met zijn vuist op tafel slaat. Het verminderen van de werkdruk in het onderwijs is een andere zorg die veel aandacht krijgt. Het reclamevrij maken van de publieke omroep geeft mediabedrijven een eerlijker speelveld, maar het plan om van NPO3 een regiozender te maken, is slechts door weinigen omarmd.

Ferdinand Grapperhaus

Justitie en Veiligheid: 6+

De tragiek van het ministerschap van Ferd Grapperhaus (59, CDA) is dat het beeld in hoge mate wordt bepaald door de erfenis die deze Amsterdamse advocaat op het Haagse departement aantrof. De WODC-affaire en de konkelende ambtenaren over het Wilders-proces zijn door voorgangers achtergelaten rommeldossiers. Zelf wil hij graag boegbeeld van de democratische rechtsstaat zijn. In de ­Kamer kan hij goed uitleggen hoe iets zit en waarom nieuwe wetgeving lang duurt. Maar hij zegt ook zonder blikken of blozen dingen als: ‘We hebben het traject uitgezet dat we nu aan het inrichten zijn.’ Net opa geworden, doet hij niet mee in de CDA-leiderschapsrace. Cynisch is dat ondermijning door drugscriminaliteit speerpunt van zijn beleid is, terwijl hij van het regeerakkoord een wietexperiment moet organiseren.

Sander Dekker

Rechtsbescherming: 6

Deze beroepspoliticus van de VVD verhuisde van Onderwijs naar Justitie, waar hij het liberale gezicht van maatschappelijke veiligheid moet zijn. Sander Dekker (44) overleefde het debat over Michael P., de moordenaar van Anne Faber, nadat het in het contact tussen gevangenis en kliniek gruwelijk misging. De vervroegde invrijheidstelling is door Dekker stevig bekort en hij verordonneerde nog maar eens dat delinquenten die niet meewerken aan onderzoek toch echt gewoon tbs kunnen krijgen. Intussen is de sociaal advocatuur de wanhoop nabij, maar Dekker blijft stug volhouden dat het mogelijk is hun beloning te verhogen als zij maar zorgen dat het aantal zaken omlaag gaat. De Kamer heeft hier veel aarzelingen bij, net als bij zijn schrijftafelgevechten over het budget voor de rechtspraak.

Carola Schouten

Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit: 5

Nederland loopt vast in de stikstof en een oplossing voor deze crisis lijkt ver weg. Politiek verantwoordelijk minister Carola Schouten (41, ChristenUnie) is net als de rest van het kabinet totaal overvallen door het arrest van de Raad van State, terwijl ze had kunnen weten dat de opportunistische stikstofregulering van het kabinet niet te verenigen is met de Europese regels. De oplossing die coalitiepartner D66 aandraagt, het halveren van de Nederlandse varkens- en pluimveestapel, vindt Schouten ‘niet chic’ tegenover de boerenstand. Schouten wil wel dat de agrariërs circulair gaan boeren, maar daar zet ze niet al te veel druk achter. Als belangenbehartiger van de Nederlandse platvissers kreeg ze in Brussel niet voor elkaar dat die mogen doorvaren met hun pulskorren. Ook de opmarcherende eikenprocessierups heeft ze nog niet weten te stuiten.

Eric Wiebes

Economische Zaken en Klimaat: 6

Eric Wiebes (56) heeft in Den Haag het patent op de gekwelde ­gezichtsuitdrukking. Niet zonder ­reden: de minister van Economische Zaken en Klimaat runt een paradoxaal departement waarin hij de belangen van de vervuilende industrie moet verzoenen met ambitieuze klimaatdoelen. Zijn ietwat nerdy en verstrooide persoonlijkheid zitten hem daarbij in de weg: de VVD’er heeft een speciaal talent om mensen die hij voor zich probeert te winnen tegen de haren in te strijken. Terwijl Wiebes het toch echt wel goed bedoelt. Zo draait hij de gaskraan in Groningen sneller dicht dan verwacht, maar is hij bij de Groningers desondanks ongeliefd. Ook beweerde hij weken nadat het tegendeel al was gebleken glashard dat de energierekening voor huishoudens dit jaar écht niet meer dan 108 euro zou stijgen.

Wopke Hoekstra

Financiën: 7,5

CDA-premier Ruud Lubbers stond bekend als ‘Der Macher’ en Wopke Hoekstra (43) doet er alles aan om in diens voetsporen te treden. De minister van Financiën toonde dit jaar daadkracht met een opzienbarende staatsgreep bij Air France-KLM. Hij trapte de Fransen ook al op de tenen met zijn verzet tegen een eurozonebegroting. In het kabinet staat hij bekend als ‘de Blokkeerfries’, omdat hij vaak dwarsligt als zijn collega’s geld nodig hebben voor hun plannen. Hoewel: als het politiek opportuun is, is Hoekstra best bereid de begrotingsregels wat op te rekken. Bijvoorbeeld door de staatsschuld te verhogen, nu de overheid renteloos kan lenen. Hoekstra houdt geregeld visionaire lezingen over waar het volgens hem heen moet met Europa en Nederland. Daarmee tracht hij zich het aureool van toekomstig CDA-leider en premier aan te meten. Die staatsmannelijke profilering gaat zelden onopgemerkt voorbij, want de pr-machine van Hoekstra is goed geolied.

Kajsa Ollongren

Binnenlandse Zaken: 6

Kajsa Ollongren (52) is de stille winnaar van de laatste begrotingsonderhandelingen. De D66-vicepremier heeft een miljard binnengehaald voor een subsidiefonds dat de ­woningbouw moet stimuleren en ook de woningcorporaties krijgen een kleine belastingkorting als ze gaan bouwen.

Ollongren moet zo de kritiek pareren dat ze te passief is geweest in het bestrijden van de ‘wooncrisis’, een thema dat nu opeens boven aan de politieke agenda staat. Voor de ex-topambtenaar biedt dat een kans om zich opnieuw te presenteren aan het grote publiek. Tot dusver stond ze ­bovenal bekend als de vrouw die het raadgevend referendum schrapte en een curieuze campagne tegen nepnieuws begon.

Binnen D66 heeft de bedachtzame vicepremier veel krediet. In de nakende strijd om het partijleiderschap is zij een van de favorieten.

_{Waar interessante en spraakmakende verhalen online en in de krant ophouden, gaat het Volkskrantgeluid verder. Wat is een zwart gat precies? En hoe gaat het eraan toe in tbs-klinieken? Onze verhalenmakers leggen het uit.}