Rutte en Hoekstra voeren achterhoedegevecht tegen transferunie

De twee politici zien dat niet zitten, omdat beide voorstellen ertoe kunnen leiden dat Nederland uiteindelijk opdraait voor Italiaanse en Spaanse staatsschulden. Eurobonds en ESM-kredieten worden namelijk door alle eurolanden gefinancierd, maar Nederland en Duitsland hebben dat geld niet echt nodig. De miljarden uit het ESM zullen vrijwel uitsluitend naar zwakke eurolanden vloeien. Van eurobonds profiteren alleen landen die nu een relatief hoge rente op hun staatsschuld betalen: landen met hoge schulden als Italië dus. Nederland en Duitsland zijn met eurobonds juist duurder uit; zij betalen minder rente op hun eigen, nationale staatsobligaties dan op eventuele eurobonds.

Hoekstra heeft kwaad bloed gezet met zijn verzoek aan de Europese Commissie een onderzoek in te stellen naar de vraag waarom sommige landen hun economieën niet hebben hervormd toen de afgelopen jaren de zon scheen. Nederland heeft dat vanaf 2012 namelijk wel gedaan. Omdat Nederlandse kabinetten impopulaire maatregelen hebben genomen die kiezers in de portemonnee raakten, zoals het verhogen van de pensioenleeftijd en de btw en het versoberen van de hypotheekrenteaftrek, is Nederland nu in staat op eigen kracht de coronacrisis te bestrijden. De Nederlandse overheid heeft met dank aan de eerder getoonde begrotingsdiscipline 90 miljard euro in kas om de economie te stutten nu die dreigt te bezwijken onder de virusplaag.

Italië heeft dat allemaal niet gedaan. Dat land wil nu financiële hulp van onder andere Nederland omdat het geen geld heeft om zijn eigen coronaprobleem op te lossen. Nu Rutte en Hoekstra daar om bovengenoemde redenen aarzelingen bij hebben, krijgen zij het verwijt asociaal en egoïstisch te zijn. Want eurolanden moeten elkaar in tijden van crisis toch te hulp schieten? In deze tijd mogen nationalistische overwegingen toch niet de doorslag geven?

Nederland krijgt nu de zwarte piet toegespeeld, terwijl Italië evenmin altruïstische motieven heeft om voor eurobonds te pleiten. Italië heeft een nationaal, dus ‘egoïstisch’ belang bij dat standpunt, want met euro-obligaties kan het zijn schulden goedkoper financieren.

Stap naar transferunie

De huiver bij Rutte en Hoekstra voor eurobonds, maar ook voor een al te vrijelijk gebruik van het ESM-fonds, stoelt deels op electorale overwegingen. Op VVD en CDA stemmen nogal wat kiezers die vrezen dat de eurozone een transferunie wordt, waarin zwakke landen als Italië zich structureel laten subsidiëren door economisch sterke landen als Nederland. Als Rutte en Hoekstra instemmen met eurobonds spelen ze eurosceptische partijen als FVD en PVV in de kaart.

Maar voor Rutte, die al tien jaar Brusselse toppen frequenteert, zal ook bittere ervaring een rol spelen. De ervaring dat eurolanden met hoge schulden, meestal onder aanvoering van Frankrijk, elke crisis aangrijpen om stappen naar een transferunie te zetten. Zo was het de Franse president François Hollande die ten tijde van de eurocrisis met het idee van eurobonds op de proppen kwam. Rutte wist dat voorstel destijds samen met Duitsland te pareren, maar Frankrijk grijpt nu de coronacrisis aan om het plan opnieuw van stal te halen.

En dan is er nog de Europese Centrale Bank. Het bestuur van die centrale bank neemt besluiten bij meerderheid, in tegenstelling tot de politieke Europese besluitvormingsorganen, zoals de Eurogroep en de Europese Raad. In de twee laatste gremia hebben respectievelijk Hoekstra en Rutte een veto over alle besluiten die over de begroting gaan. In de ECB is dat niet zo, en worden de Duitse en Nederlandse bestuursleden al jaren min of meer stelselmatig overruled. Zo werd woensdagavond het ECB-besluit om ongelimiteerd staatsobligaties van eurolanden op te kopen tegen de zin van DNB-president Klaas Knot en zijn Duitse collega Jens Weidmann genomen. Als Italië, Griekenland of Spanje de door de ECB opgekochte staatsschulden niet afbetalen, draaien ook Nederland en Duitsland voor de verliezen op. En zo is de transferunie toch weer een stukje dichterbij gekomen.