Russische trollen wisten exact hoe ze VS via Facebook konden bespelen

Ze moeten een hoop lol hebben gehad, de trollen van het Russische Internet Research Agency in Sint-Petersburg, die van hogerhand de opdracht hadden gekregen om de Amerikaanse verkiezingen te beïnvloeden. Wie door de drieënhalf duizend Facebook-advertenties klikt die het Amerikaanse Congres donderdag heeft vrijgegeven, ziet niet alleen het venijn maar ook de scherpte waarmee de Russen in de Amerikaanse samenleving prikten. De teksten, de plaatjes, de accountnamen: ze wisten de gevoelige plekken van Amerika precies te vinden.

En dan maar zout strooien in die wonden. Een paar dagen nadat de zwarte zangeres Beyoncé Knowles in 2016 in de pauze van de American Football-finale een geëngageerd optreden had verzorgd, vestigde het ene Russische account de aandacht op een demonstratie vóór haar, bij het hoofdkantoor van de footballbond in New York. Het andere Russische account attendeerde op een demonstratie tégen haar, op hetzelfde tijdstip op dezelfde plek. De Russen wisten precies welke heikele sociale, culturele en politieke thema’s tot verhitte gemoederen zouden leiden.

Daarbij maakten ze dankbaar gebruik van Facebook-kennis: de advertentie pro-Beyoncé werd naar activistische zwarte Amerikanen gestuurd, de advertentie contra-Beyoncé werd naar gezagsgetrouwe brandweermannen, militairen en politiemannen gestuurd.

Stoken

Want niets zo makkelijk als Facebook, wanneer je de ene identiteit tegen de andere wilt opzetten. De lange tenen zijn overal.

Met de advertenties wisten de Russen 10 miljoen Amerikanen te bereiken. Dat ging druppelsgewijs, blijkt nu: sommige advertenties werden slechts door een handvol gebruikers aangeklikt. Naast de advertenties toverde het IRA overigens ook ander trollenwerk op Amerikaanse beeldschermen, waardoor in totaal 186 miljoen Amerikanen aan de Russische propaganda werden blootgesteld.

Wat het effect daarvan is geweest weet niemand. De Russische berichen worden vaak gelijkgesteld aan de verspreiding van nepnieuws, maar dat is maar een deel van het verhaal. Voor een ander deel, zo laten ook de advertenties zien, belichtten de Russen reëel bestaande misstanden en misverstanden in de Amerikaanse maatschappij. Die leiden ook zonder Russische hulp vaak genoeg tot botsingen.

Wat de nu vrijgegeven advertenties vooral laten zien is de denk- en werkwijze van de Russen. De advertenties beginnen tamelijk neutraal, met een algemene boodschap waarin een account laat zien waar hij voor staat (patriotten, LGBT-ers, Texanen, zwarten, moslims, anti-moslims). Daarna worden de boodschappen geleidelijk activistischer, om rond de verkiezingen in een steunbetuiging (of juist niet) aan een presidentskandidaat uit te monden.

Black Matters

Neem aan account als Black Matters, dat voor het eerst in 2015 opduikt met een oproep tot saamhorigheid aan zwarte Amerikanen. Dat is een oproep die evengoed van Martin Luther King had kunnen komen. De boodschap is gericht aan zwarte Amerikanen rond Baltimore en St. Louis, waar twee zwarte mannen waren doodgeschoten door witte politieagenten. Daarna wordt het verhaal activistischer, zoals blijkt uit een oproep tot een demonstratie tegen witte racisten in Atlanta. Zo krijgen de Russen een stok tussen de deur in zwart Amerika, een kier die ze de zomer van 2016 gebruiken ze die om een stemadvies te geven: stem niet op Hillary Clinton, die niet genoeg zou hebben gedaan voor zwart Amerika.

Zulke dingen zijn ook door Amerikanen gezegd. Of de Russen, die inmiddels door Robert Mueller in staat van beschuldiging zijn gesteld, de verkiezingen een andere draai hebben gegeven blijft de vraag (de Amerikanen hebben in het verleden wél overduidelijk verkiezingen beïnvloed, zie de CIA-moorden in landen als Congo en Chili). De advertenties vormen misschien vooral een waarschuwing. Zo makkelijk is het dus, om ruzie te maken.