Profiel
Russische patriarch Kirill gelooft heilig in de ‘speciale militaire operatie’
De Russische patriarch Kirill komt op een Europese sanctielijst. Het hoofd van de Russisch-orthodoxe kerk noemde het presidentschap van Poetin ‘een wonder van God’ en is fanatiek aanhanger van de oorlog.
De geestelijk leider van de Russisch-orthodoxe kerk was er in 2012 al van overtuigd. Het leiderschap van Vladimir Poetin, zo verklaarde patriarch Kirill in een 13de-eeuws klooster, was ‘een wonder van God’. Poetins invasie van een orthodox-christelijk buurland heeft Kirill geenszins aan het twijfelen gebracht. De patriarch is sinds het begin van de oorlog bezig om Russen te laten geloven in de ‘speciale militaire operatie’.
Met preken tegen ‘duivelse krachten’ in Oekraïne en zegeningen van Russische generaals is de 75-jarige geestelijke een van de fanatiekste aanhangers van de oorlog. De duivelse krachten bestaan volgens Kirill uit westerse landen. Die zouden de ‘historische eenheid’ van Rusland en Oekraïne dwarsbomen, en Oekraïners gayprides opleggen.
‘Misdienaar van Poetin’
Om Oekraïne uit westerse handen ‘te redden’, heeft Kirill gekozen voor het pro-oorlogkamp. Hij schonk tijdens een recente kerkdienst een icoon aan de bevelhebber van de Nationale Garde, een troepenmacht van ruim 300 duizend soldaten die meevecht in Oekraïne. ‘Laat deze beeltenis jonge soldaten inspireren die het pad ter verdediging van het vaderland zullen bewandelen’, aldus Kirill bij de overhandiging. Bevelhebber Viktor Zolotov, een voormalige bodyguard van Poetin, antwoordde dat het icoon zijn troepen zeker zal helpen in het bestrijden van ‘Oekraïense nazi’s’.
Door Kirills oorlogsretoriek gaan op steeds meer plekken op aarde de poorten dicht voor de Russische geestelijke. Vorige week stelde de Europese Commissie voor om Kirill een inreisverbod en financiële sancties op te leggen, samen met Russische militairen, familieleden van Poetins bondgenoten en een vermoedelijke minnares van de president. Paus Franciscus, die de patriarch in 2016 nog omhelsde tijdens een historische bijeenkomst tussen de twee kerkleiders op Cuba, noemde Kirill afgelopen woensdag ‘de misdienaar van Poetin’. De patriarch ‘moet niet de taal van de politiek gebruiken, maar de taal van Jezus’, aldus de paus.
In het orthodoxe christendom zorgt Kirill voor diepe schisma’s. Russisch-orthodoxe kerken over de hele wereld, waaronder die in Amsterdam, hebben zich losgemaakt van de patriarch. Honderden geestelijken braken met hun leider door een open brief te ondertekenen die oproept tot beëindiging van de oorlog. De oecumenische patriarch Bartholomeus, het hoofd van de wereldwijde orthodoxe kerk, noemde Kirills steun voor Poetins invasie ‘schadelijk voor het prestige van de hele orthodoxie, want de orthodoxie ondersteunt geen oorlog, geweld en terrorisme’.
Kerkscheuring
In Oekraïne, een land met 30 miljoen orthodoxe christenen, was Kirills invloed al langer tanende. Wegens zijn nauwe banden met Poetin richtte Oekraïne in 2019 een eigen kerk op, onafhankelijk van het patriarchaat in Moskou. De oprichting kreeg tot frustratie van Kirill goedkeuring van patriarch Bartholomeus. Daarmee was het grootste christelijke schisma in duizend jaar een feit.
Het is niet verrassend dat Kirill vasthoudt aan zijn steun voor Poetins invasie. Sinds zijn aantreden als patriarch in 2009 treedt hij op als beschermheer van de Russische leider en diens conservatief-nationalistische ideologie. Hij bekritiseerde het Westen voor Navo-uitbreiding naar Oost-Europa – een stokpaardje van Poetin. Hij bad voor herverkiezingen van Poetin en riep Russen op om te stemmen voor een grondwetsherziening, waardoor de oud-KGB’er president kan blijven tot 2036 (en God een plekje kreeg in de Russische grondwet).
De oprichting van de Oekraïense kerk maakten Kirill en Poetin woedend. Kirill zei dat de nieuwe kerk ‘de duivel dient’. Poetin riep midden in de nacht zijn veiligheidsraad bijeen om een reactie voor te bereiden. Hij zei dat de kerkscheuring zou kunnen leiden tot ‘bloedvergieten’.
Gouden uurwerk
Kirill, geboren als Vladimir Goendjajev uit Leningrad, is altijd uitgesproken geweest. Hij had daar meer ruimte voor dan zijn grootvader, die als priester drie decennia in goelagkampen doorbracht. In de tweede helft van haar bestaand gaf de Sovjet-Unie enige ruimte aan geestelijken. In de jaren negentig werd Kirill bekend bij het grote publiek door een orthodox televisieprogramma te presenteren.
In ruil voor loyaliteit aan Poetin krijgt Kirills kerk in Rusland alle ruimte. Mensen die de kerk bekritiseren, kunnen opgesloten worden via wetten die ‘de gevoelens van gelovigen’ beschermen. Religieuze gemeenschappen die de Russisch-orthodoxe kerk ziet als sekten, zoals Jehova’s Getuigen, zijn verboden als extremistische organisaties. Ook een zelfverklaarde messias met duizenden volgelingen werd in 2020 van een Siberische berg gehaald door de Russische veiligheidsdiensten.
De kerkleider is ook toegetreden tot de rijkdom die gewoon is voor Poetins bondgenoten. Corruptie-onderzoekers ontdekten een foto van Kirill waarop een horloge was weggegumd om diens pols. De weerspiegeling was echter niet weggegumd door Kirills assistenten, waardoor alsnog naar buiten kwam dat de patriarch in het bezit is van een gouden uurwerk van het Zwitserse merk Breguet ter waarde van 28 duizend euro.
3 X KIRILL
In 2020 zegende Kirill een legergroene kathedraal in met trappen die vervaardigd zijn uit omgesmolten nazi-tanks. De kathedraal staat buiten Moskou bij een militair pretpark, waar kinderen een replica van de Reichstag kunnen bestormen.
Kirill kreeg in november van Poetin de orde van Sint-Andreas de Eerstgeroepene, de hoogst mogelijke onderscheiding in Rusland die uit de tsarentijd stamt.
Al jaren gaan er geruchten dat Kirill lid was van de KGB, de veiligheidsdienst van de Sovjet-Unie waar ook Poetin voor werkte. Archiefstukken hebben aangetoond dat de KGB diep infiltreerde binnen de kerk toen Kirill er werkte bij de afdeling externe relaties, maar bewijs voor zijn KGB-lidmaatschap is er niet.
