Russen reageren lauw op miljardenhulp van G-8

'De wereld heeft geen reden om zich specifiek over Rusland ongerust te maken', aldus woordvoerder Nikolaj Singarjov van het ministerie van Atoomenergie, dat net als in de Sovjet-tijd half in het geheim opereert. 'De veiligheid van onze nucleaire objecten is voldoende. Er loopt al geruime tijd een aantal projecten die deels worden gefinancierd door de Russische regering en deels door het Westen, maar natuurlijk: hoe meer geld hoe beter.'

Het nieuws dat Rusland een volwaardig lid wordt van de G-8, de club van rijke landen, werd in de Russische media breed uitgemeten. Van de twintig miljard werd nauwelijks melding gemaakt. Het initiatief tot projecten om het Russische kernarsenaal op te ruimen en te beveiligen komt altijd uit het Westen.

Sommige Russen zien het zelfs als een Westers complot om het moederland te ontwapenen. 'Ondanks al het rumoer en de propaganda is het zonneklaar dat de miljarden zijn bedoeld om het Russische nucleaire schild totaal te vernietigen', zei communistenleider Gennadi Zjoeganov.

Sinds het einde van de Koude Oorlog besteden de VS vierhonderd miljoen dollar per jaar aan de ontmantelingen van kernkoppen, sloop van draagraketten, betere beveiliging van depots, en werkgelegenheidsprogramma's voor atoomgeleerden. Maar Rusland beschikt nog steeds over duizenden tactische kernwapens, duizend ton hoog verrijkt uranium en honderdvijftig ton plutonium.

Een deel van de twintig miljard zal waarschijnlijk worden gebruikt voor een installatie om plutonium om te zetten in uranium dat niet meer gebruikt kan worden voor kernwapens, maar wel als brandstof in kerncentrales. Als onmiddellijk met de bouw wordt begonnen, kan de installatie gaan draaien in 2007. De plannen lagen al jaren klaar, maar het Westen wilde de benodigde drie miljard dollar niet betalen.

Europa is schoorvoetend akkoord gegaan met het Amerikaanse financiële plan. Voordat de leiders van de zeven rijke landen het eens waren geworden, zei een diplomaat: 'Als ze nog meer geven, zal dat niet effectief zijn.' Door meningsverschillen tussen het Westen en Rusland over de aanpak zijn veel projecten niet van de grond gekomen.

De Europese Unie wil graag het opruimen van oude kernonderzeeërs in de Barentszee financieren, maar de Russen vinden de voorwaarden onacceptabel. Daardoor liggen er nog tientallen kernonderzeeërs weg te roesten in de fjorden bij Moermansk.

In plaats van dat Rusland het bestaande kernafval opruimt, heeft president Poetin vorig jaar een wet ondertekend die het mogelijk maakt dat MinAtom tegen betaling afval uit het buitenland importeert. Hoe en waar dat afval moet worden opgeslagen weet niemand. Er wordt gesproken over een nieuw depots in Siberië, op Nova Zembla of op de Koerillen in het Verre Oosten. De verwachte opbrengst van twintig miljard dollar is voor de Russische autoriteiten belangrijker dan eventuele risico's.

'Het probleem van veiligheid is niet alleen een kwestie van genoeg geld maar ook van een goede aanpak', benadrukt Ivan Blokov van Greenpeace. Hij wijst op het gebrek aan controle op de activiteiten van de militairen en het atoomministerie. De inspectiedienst die toezicht hield op kerninstallaties is vorig jaar de bevoegdheid ontnomen om zich te bemoeien met militaire objecten.

'Zonder onafhankelijke inspecties zal de situatie nooit veilig zijn', waarschuwt Blokov. Maar alles wat het leger doet, geldt in Rusland als staatsgeheim. De journalist Grigori Pasko, die het dumpen van kernafval in de Stille Oceaan door de marine aan de kaak had gesteld, is tot vier jaar gevangenisstraf veroordeeld wegens spionage.

De koele reactie op het nieuws dat Rusland de komende tien jaar op twintig miljard aan hulp kan rekenen komt ook doordat niemand verwacht veel van de dollars te zien. 'Cash geeft het Westen niet, want ze zijn ervan overtuigd dat dat zal worden verduisterd', zegt Andrej Fjodorov van de Raad voor Buitenlands en Defensiebeleid.

Onderzoeken van de Russische rekenkamer en het Amerikaanse Congres vonden aanwijzingen dat tientallen miljoenen dollars ondoelmatig zijn gebruikt. Vandaar dat sommige rijke landen geen geld willen overmaken, maar een deel van de buitenlandse schuld van Rusland zullen kwijtschelden. Fjodorov moet grinniken om zoveel naïviteit. 'Zelfs volgens die methode verdwijnt er 10 procent van het geld.'