'Rusland is een reus op lemen voeten'
De Nederlandse minister van Buitenlandse Zaken wil niet meedoen aan de 'zorgwekkende retoriek' van Rusland, zegt hij op de NAVO-top in Warschau.
Het is de olifant in de kamer. Als er één onderwerp is waarmee de NAVO omzichtig omspringt, zijn het kernwapens. Je wilt er bij voorkeur niet over praten, maar je kunt er niet omheen. Minister Bert Koenders van Buitenlandse Zaken legt liever de nadruk op het streven naar nucleaire ontwapening dan op de huidige situatie. Met een Rusland dat zinspeelt op het gebruik van kernwapens en niet lijkt te willen onderhandelen over vermindering ervan.
'Wij zijn niet naïef', zegt Koenders zaterdag na afloop van de tweedaagse NAVO-top in Warschau. De regeringsleiders en staatshoofden hebben daar, tot genoegen van de PvdA-bewindsman, zwart-op-wit vastgelegd dat een kernwapenvrije wereld hun uiteindelijke doel is. Mede op aandrang van de Tweede Kamer heeft Nederland zich er in Warschau 'sterk voor gemaakt'. Wel erkennen de leiders in één adem dat de 'voorwaarden voor ontwapening momenteel niet gunstig zijn'.
Er is, zegt Koenders, een verschil tussen naïviteit en idealisme. 'De NAVO is een nucleaire alliantie en zal dat blijven zolang er kernwapens in de wereld zijn. Maar we praten niet, zoals de Russen, over een mogelijke inzet ervan - tenzij in het uiterste geval. Kernwapens zijn politieke afschrikkingswapens. Het is juist de bedoeling ze niet te gebruiken.'
De Russen doen militaire oefeningen met scenario's waarin al snel naar kernwapens wordt gegrepen. Dat is toch intimidatie waarop de NAVO moet reageren?
'We moeten het beleid van Rusland niet spiegelen. Het beklemtoont de rol van tactische nucleaire wapens, dat is zorgwekkende retoriek. Maar het betekent niet dat je hetzelfde moet doen als wat er van de andere kant komt. Ons antwoord is dat we laten zien dat de alliantie bij elkaar blijft. Op deze top hebben we artikel 5 weer centraal gesteld, het artikel in het NAVO-verdrag dat bepaalt dat een aanval op één lidstaat een aanval op alle bondgenoten is. Het kreeg lange tijd minder aandacht omdat de NAVO zich concentreerde op buitenlandse missies. Rusland is assertiever geworden, vandaar onze herwaardering van het artikel. Onze strategie is niet veranderd, we zijn niet in paniek.'
Obama roept Europa tot de orde
Obama neemt stelling tegen elke neiging in Europa de Britten te straffen na de Brexit. Zijn toespraak op de Navo-top had iets weg van een kerkdienst.
Is Rusland een partner, zoals in het strategisch concept van de NAVO staat, of een vijand?
'Het heeft zich in drie jaar ontpopt tot een land dat internationale regels schendt, dat geweld gebruikt tegen een ander land. Onze relatie met Rusland is geen business as usual. We tonen onze kracht door extra troepen naar het oosten van Europa te sturen. Tegelijkertijd zijn we bereid tot een dialoog. Ik ben blij dat Rusland en de NAVO deze week weer praten, ondanks de verslechterde relaties.' Woensdag komt de zogeheten NAVO-Rusland Raad bijeen om te spreken over Oekraïne en praktische zaken, zoals het voorkomen van vliegtuigbotsingen boven de Oostzee.
Dus u wilt geen etiketten plakken op Rusland anno 2016?
'Dat heeft geen zin. We hebben Rusland nodig op het wereldtoneel. Denk aan Syrië, Afghanistan. Onze angst voor Noord-Koreaanse kernwapens is groter dan die voor Russische. Laten we eerlijk zijn, Rusland is een reus op lemen voeten. Er zijn mensen die zeggen dat hun nucleaire retoriek wordt ingegeven door hun zwakte op het gebied van conventionele bewapening.'
De huiver om over kernwapens te praten, doet vermoeden dat de NAVO niet terug wil naar de roerige jaren tachtig. Het NAVO-besluit om tactische kernwapens te plaatsen op Europese bodem, in reactie op nieuwe Russische SS-20-raketten, bracht in Europa miljoenen demonstranten op de been. De VS moderniseren momenteel hun kernwapenarsenaal in Europa, al gebruikt Koenders liever de woorden: onderhouden, 'updaten'.
Het begrip 'kernwapenmodernisering' wordt angstvallig gemeden. Om toestanden als in de jaren tachtig te voorkomen?
'Nee, we leven in een totaal andere tijd. Niet meer in een bipolaire wereld (waarin twee blokken tegenover elkaar stonden, NAVO en Warschaupact, red.). De dreigingen zijn mondiaal. Ontwrichte staten, terrorisme. Daarom ook is het streven naar nucleaire ontwapening mondiaal.'
De NAVO laat zich niet verleiden tot een nieuwe nucleaire wapenwedloop?
'Dat zou zeer onverstandig zijn.'
