Rotterdam droomt van de Hofbogen als groen lint door de stad
In Rotterdam opent vrijdag een park boven op het voormalige station Hofplein. Enthousiaste bewoners hopen dat ook de 1,9 kilometer lange Hofbogen een groene promenade door de stad worden. ‘Het mag best een beetje rommelig zijn.’
Vrijdag is het feest op bovenop het dak van het voormalige station Hofplein in Rotterdam. Hier stopten tussen 1908 en 2010 de treinen en later metro’s uit Den Haag. Voortaan kun je hier, in het Luchtpark Hofbogen, struinen tussen fruitbomen en moestuintjes, picknicken en een van de vijftig kunstschapen als zitje gebruiken. Bij regen kun je schuilen onder de originele overkapping van de perrons.
Het feest roept direct de vraag op: waarom loopt het park van 140 bij 50 meter niet 1,9 kilometer verder over het langste dak van Nederland? De Hofpleinlijn kwam over een viaduct van 179 betonnen bogen Rotterdam binnen, de Hofbogen. In de bogen zelf zitten werkplaatsen en winkels, kantoortjes en cafés, maar op het tracé ligt nu een saai, zwart dak.
Er zijn haalbaarheidstudies gemaakt, vrijwilligers staan te popelen om de handen uit de mouwen te steken. Buurtbewoners willen op de Hofbogen flaneren, elkaar ontmoeten, spelen en stadslandbouw ontwikkelen, de horeca wil er terrassen maken.
New York en Parijs
Internationale voorbeelden van parken op pootjes zijn er al: New York heeft zijn 2,3 kilometer lange High Line Park op een oude goederenspoorlijn. Jaarlijks verpozen er vijf miljoen New Yorkers en toeristen. De High Line is ontworpen door de Nederlandse landschapsarchitect Piet Oudolf.
De New Yorkers haalden de mosterd in Parijs. Daar loopt op 10 meter hoogte de Promenade plantée, een traject van 4,7 kilometer van de Bastille Opéra tot aan de oostgrens van de Franse hoofdstad. Het park is aangelegd op een 19de eeuws spoorwegviaduct. In Philadelphia en Tokio zijn vergelijkbare projecten in ontwikkeling.
Rotterdam wil niet achterblijven. ‘Een groene wandelpromenade op het dak van de Hofbogen zou een geweldige impuls zijn voor de aangrenzende wijken’, zegt architect Piet Vollaard van De Natuurlijke Stad. In 2016 ontwikkelde dit Rotterdamse collectief van ontwerpers, landschapsarchitecten en ecologen in opdracht van de gemeente een strategie voor het spoordak.
Toch gaat de vergelijking met New York en Parijs slechts deels op. De Hoflijn is met zes meter minder breed en vermoedelijk is er beduidend minder geld ter beschikking dan voor de Promenade plantée (ontwikkelingskosten 40 miljoen euro) en de High Line (130 miljoen euro). De Natuurlijke Stad becijferde dat je met 2,7 miljoen euro al een heel eind komt voor de aanleg van een basaal groendak, opgangen, hekwerk en paden. De bogen zelf zijn al opgeknapt.
‘We willen geen strakke Piet Oudolf-tuin zoals de High Line, daar schieten de bewoners niet zoveel mee op’, zegt Vollaard. ‘Ze willen het zo veel mogelijk zelf doen. Het mag best een beetje rommelig zijn, als dat betekent dat veel mensen erbij betrokken zijn. We zitten ook niet te wachten op drommen toeristen op het dak.’
Verschillende eigenaren
Het enthousiasme voor een groene corridor is groot, dus waarom gaat het zo traag? Dat komt door de complexe eigendomsstructuren van de Hofbogen. Het Rijksmonument werd in 2006 voor 6 miljoen euro gekocht door een aantal woningcorporaties die inmiddels zijn opgegaan in Vestia en Havensteder - verenigd in Hofbogen BV. Maar het dak bleef van ProRail.
‘We hebben sinds de aankoop fors geïnvesteerd omdat we ons zorgen maakten over het verloederde complex’, zegt Bart Kesselaar, directeur strategie van corporatie Havensteder en bestuurder van Hofbogen BV. ‘De spoorlijn meandert door buurten waar wij veel huurwoningen hebben. De gedachte is dat je die een impuls geeft door de Hofbogen veilig en leefbaar te maken.’
De oude ondernemers rond het Hofpleinstation hadden een dubieuze reputatie - de plek was een louche uitgaanshoek, een drugshol. De corporaties zochten daarom naar nieuwe huurders, met als focus ‘ambachtelijke maakindustrie’. In station Hofplein kwamen hippe horeca en een jazzpodium, in het oude station Bergweg zit restaurant Happy Italy. Halverwege het spoorviaduct zitten onder andere fietsenmaker De Kromme Spaak en koffiebranderij Man met Bril.
Groeibriljant
Intussen verwijderde ProRail de sporen, dwarsliggers en bovenleidingen. Ook maakte de spoorinfrastructuurbeheerder het dak waterdicht. ‘We hadden in 2006 geen idee wat voor risico’s aan dat dak kleefden, daarom bleef het van ProRail’, zegt Kesselaar van Havensteder. Wel kochten ze het dak van station Hofplein, waar nu het Luchtpark op is gerealiseerd. Eerder zijn daar al dans-, film- en operavoorstellingen geweest.
En zo werden de Hofbogen een motor van wijkverbetering. Toch willen de corporaties anno 2018 weer van het complex af. Met ProRail gaan ze na de zomer een koper zoeken. ‘Commercieel vastgoed is niet onze kerntaak’, zegt Bart Kesselaar. ‘Het merendeel van de bogen is verhuurd, er is zelfs een wachtlijst. Ik denk dat hier een groeibriljant is ontstaan.’
Ongeduldig
En de verkoop biedt kansen voor een park op het dak. Na de transactie krijgt de gemeente Rotterdam het recht van opstal op het dak. ‘Wij zeggen: beste gemeente, dit is een uitgelezen kans om er eindelijk iets moois van te maken’, zegt Piet Vollaard van collectief De Natuurlijke Stad. ‘We hebben wel geleerd dat je als participerende burger een ongelofelijk lange adem moet hebben. Die groene promenade had er al lang kunnen zijn.’
‘Ik snap dat mensen ongeduldig worden’, zegt Kesselaar, ‘maar in gebiedsontwikkeling is vijftien jaar niks.’ Ook ProRail wil graag helpen de Hofbogen een ‘nieuwe betekenis’ te geven in Rotterdam, zegt woordvoerder Coen van Kranenburg. ‘De verkoop van de Hofbogen als één geheel is daarvoor de beste optie. Dat is een ingewikkelde operatie, want er spelen veel belangen: die van verschillende eigenaren, omwonenden, huurders en de koper. En dat over een afstand van 1,9 kilometer, dwars door de stad. Zo’n proces vraagt zorgvuldigheid en dat kost tijd.’
