Rohingya: de échte verliezers van de Birmese verkiezingen

De verliezers van de verkiezingen in Birma staan al vast. Natuurlijk: de regerende ex-generaals zullen zondag een veer moeten laten, maar dat is niets vergeleken bij het 'armageddon' dat de échte verliezers te wachten staat. Zelfs de beroemde Nobelprijswinnares Aung San Suu Kyi zal die niet kunnen voorkomen, zegt U Kyaw Min. De Rohingya gaan eraan en er is niemand in Birma die daar nog iets aan kan doen.

In zijn kantoor is U Kyaw Min 'meneer de voorzitter', in het buitenland neemt hij deel aan conferenties over mensenrechten. Hij was ooit adviseur van Aung San Suu Kyi. Maar in eigen land wil niemand meer met hem aan één tafel zitten. Het zou het beste zijn als hij en de Rohingya helemaal niet zouden bestaan. Aan dat laatste, de finale ondergang, wordt nu hard gewerkt, zegt U Kyaw Min.

Hij en zijn partij, de Partij voor Democratie en Mensenrechten, zijn de enigen die nog proberen daar iets aan te veranderen - al is 'proberen' niet eens het juiste woord.

'Wij zeggen de dingen zo voorzichtig mogelijk. Rohingya zijn zo'n gevoelig onderwerp. Mensen denken dat ik een held ben dat ik deze partij leid, maar dat is niet zo. Ik ben geen held. Ik ben gewoon bang. Wij bereiken niets, maar wij moeten blijven bestaan, want als wij er niet meer zijn, hebben de Rohingya helemaal geen hoop meer.'

Bloedige pogroms

In 2005 werd U Kyaw Min veroordeeld tot 47 jaar gevangenisstraf op grond van de Wet op het Staatsburgerschap van 1982. Die wet bepaalt dat Rohingya geen Birmese staatsburgers zijn, maar illegale vreemdelingen. In 2012 werd U Kyaw Min vrijgelaten. In de tussentijd was de situatie voor de Rohingya alleen maar slechter geworden, met de huidige verkiezingen als dieptepunt. De Rohingya mogen niet meedoen. Hun identiteitsbewijzen zijn ingenomen en vervangen door tijdelijke white cards, en daarmee zijn zij nu officieel niet-inwoners van Birma geworden.

De overgrote meerderheid in Birma vindt dat prima. De meeste mensen moeten niets van Rohingya hebben. Zij haten ze en zo praten zij ook over ze: Rohingya horen hier niet, zij zijn illegalen, komen uit Bangladesh, zijn zwart, lui, ze fokken als konijnen en zijn nog moslim ook. De Rohingya hebben altijd in de staat Rakhine gewoond, tegen de grens met Bangladesh, en dat is waar zij volgens de regering ook thuishoren: zij worden in alle officiële stukken Bengalen genoemd, illegalen uit het buurland.

Rohingya zijn vanaf de onafhankelijkheid, zeventig jaar geleden, vervolgd. De haat is sindsdien alleen maar gegroeid. In 2012 ontaardde dat in bloedige pogroms. Woedende massa's, aangevuurd door monniken, vielen Rohingya-dorpen en -wijken aan. De moordpartijen verspreidden zich over het hele land, onder leiding van radicale monniken die haat predikten tegen álle moslims. Deze anti-moslimbeweging, 969 genaamd, bestaat nog steeds en vindt steeds meer gehoor in regeringskringen.

Overal en nergens tegelijk

Zo'n 100 duizend Rohingya werden door het geweld van 2012 ontheemd en belandden in geïmproviseerde tentenkampen, waar velen nu, drie jaar later, nog steeds zitten. Geen land wil ze hebben en het eigen land doet alles om ze te verdrijven.

Ground Zero, noemt U Kyaw Min de situatie van de Rohingya: zij kunnen niet dieper zakken. Het leven is ze onmogelijk gemaakt. Ze voelen zich met de rug tegen de muur gezet. 'Wij hebben nog maar twee keuzes: vechten voor je rechten, of weggaan.'

Vechten is moeilijk als je alleen bent. De verkiezingskaravaan van de Partij voor Democratie en Mensenrechten rijdt eenzaam door Rangoon. De karavaan bestaat uit dertig mensen en wordt door voorbijgangers nadrukkelijk genegeerd. U Kyaw Min: 'Ze noemen het de Rohingya-partij. Daar wil niemand iets mee te maken hebben.' Drie kandidaten telt de partij maar. De overige vijftien werden niet geaccepteerd door de kiescommissie, de meesten omdat zij Rohingya zijn en geen Birmezen.

In Rangoon houden de Rohingya zich zo stil mogelijk. Zij zijn overal en nergens tegelijk. Hamid woont met zijn familie op de vierde verdieping van een flat in de 120ste Straat. Er wonen veel Rohingya in de buurt, zegt hij, maar niemand weet dat ze Rohingya zijn. 'Ik vul op papieren nooit in dat ik Rohingya ben. Ik schrijf 'moslim', of helemaal niets. In ieder geval schrijf ik nooit 'Rohingya', want dat is vragen om problemen.'

Gevoelig probleem

U Kyaw Min ziet zelfs in een verkiezingsoverwinning van de internationaal bejubelde Aung San Suu Kyi geen heil meer. Hij had gehoopt dat de Nobelprijswinnares de Rohingya te hulp zou komen, maar zelfs zij houdt haar mond over dit gevoelige probleem. Met Rohingya win je in Birma geen stemmen en dat is waar zij nu mee bezig is. 'Toen haar laatst in Londen werd gevraagd waarom zij niets deed voor de Rohingya, zei zij: ik ben geen mensenrechtenactiviste meer, ik ben nu een politicus.'

'Zij had de kracht kunnen hebben. Zij had het moreel gezag en de politieke macht. Ik weet niet waarom zij die niet heeft gebruikt. Als zij zich duidelijk had uitgesproken tegen het leed van de Rohingya, zou onze situatie niet zo hopeloos zijn geworden. Door haar zwijgen voelde iedereen zich nog meer aangemoedigd om Rohingya aan te vallen en met ze te doen wat zij willen.'

Aung San Suu Kyi heeft donderdag op haar laatste persconferentie vóór de verkiezingen het Rohingya-probleem zijdelings even genoemd. Wat zij te zeggen had: dat de situatie van de Rohingya niet overdreven moet worden.