Rode lijn over niet terughalen IS-kinderen vervaagt

Een wonder kun je het misschien niet noemen, maar wie de regering tot nu toe op haar woord geloofde, zag dit weekeinde het onmogelijke gebeuren: het terughalen van IS-kinderen uit het ‘zeer onveilige’ Noord-Syrië, uit handen van de door Nederland niet erkende Koerdische autoriteiten, door een Nederlandse diplomaat. Blok legde uit dat dit mogelijk werd door een bijzondere samenloop van omstandigheden. Nederland kon aanhaken bij een ‘zwaar beveiligde Franse missie’ om andere kinderen uit het gebied op te halen – en het betrof twee kinderen van wie de rechter de voogdij aan de Nederlandse staat heeft toegewezen.

Unieke omstandigheden dus, volgens de regering. Maar hoe uniek precies? Zeker is dat Frankrijk al enige tijd IS-kinderen terughaalt en dat andere westerse landen dit in enkele gevallen ook hebben gedaan. Op een vraag van de PVV of de minister de garantie kon geven dat er verder niemand uit Noord-Syrië wordt teruggehaald, reageerde Blok dinsdag ontwijkend door nogmaals te herhalen dat ‘het beleid niet gewijzigd’ is.

Coalitiegenoten VVD en CDA lieten zich onlangs, na een aanbod van het Rode Kruis om een handje te helpen, zeer duidelijk uit over de onwenselijkheid van terugkerende ‘tikkende tijdbommen’, zoals VVD-Kamerlid Antoinette Laan het uitdrukte. Partijgenoot André Bosman benadrukt nu dat Nederland ‘niet actief’ mensen uit Syrië terughaalt en dat de terugkeer van de twee weeskinderen ‘geen precedent mag zijn voor volgende gevallen’. Martijn van Helvert (CDA) reageert verbolgen dat de regering zich niet aan haar woord heeft gehouden. ‘We zouden ze niet gaan halen, maar nu is dat toch gebeurd.’

Verdeeld

Hoe verdeeld de coalitie is over dit vraagstuk, blijkt uit de reacties van D66 en ChristenUnie op de onverwachte actie dit weekeinde. Deze partijen zien in de toekomst wel ruimte meer Nederlandse IS-strijders terug te brengen. En hoe langer de vestiging van een internationaal tribunaal in de regio uitblijft, hoe klemmender de vraag wordt. Sjoerd Sjoerdsma (D66) zegt ‘gefrustreerd’ te zijn dat Nederland geen gebruik heeft gemaakt van zijn tijdelijke zetel in de VN-Veiligheidsraad om te pleiten voor zo’n tribunaal. ‘En nu vliegt minister Blok te elfder ure naar New York om zich aan te sluiten bij een Zweeds initiatief – dat is too little too late’.

Volgens Sjoerdsma is er nu momentum voor het oprichten van zo’n hof, al waarschuwt hij direct voor al te hooggespannen verwachtingen. ‘We zullen nog even afwachten of dat lukt. Maar als je straks moet kiezen tussen kinderen en vrouwelijke IS-strijders die onder de radar naar Nederland terugkomen omdat de Koerden (in Noord-Syrië, red.) ze hebben vrijgelaten, óf het gecontroleerd terugbrengen, bijvoorbeeld omdat het tribunaal er niet komt, dan kies ik voor dat laatste.’

ChristenUnie sluit niet uit dat er meer kinderen terugkomen. Volgens Joël Voordewind gaat het daarbij om een ‘goede afweging van de veiligheid van Nederlanders en de rechten van kinderen’ en moet elk geval op zijn eigen merites worden beoordeeld. ‘Wat doe je met ouders of moeders die afstand doen van hun ouderlijk gezag en daarmee hun kinderen over willen laten komen? Wat doe je als de moeder is overleden en de vader een hele lange gevangenisstraf uitzit? Dat zijn situaties waarbij ik hoop dat er een goede afweging wordt gemaakt.’

Drijfzand

Juist omdat de kwestie van de IS-kinderen en hun ouders zo’n splijtzwam is binnen de coalitie, houdt de regering onveranderd vast aan de toverformule ‘geen consulaire bijstand in onveilige gebieden’. Maar nu heeft iedereen met eigen ogen kunnen zien hoe een Nederlandse consulaire ambtenaar dit toch deed. En sijpelen er berichten binnen over andere landen die kinderen terughalen. Nederland zelf onderzoekt, op last van de rechter, hoe het tien andere IS-vrouwen uit het gebied kan terughalen.

Kortom, de harde rode lijn die de regering in het zand had getrokken, begint te verbleken. Juridische uitspraken en internationale voorbeelden zijn daarin tot nu toe leidend – niet de Haagse politiek. Aan het Binnenhof ziet links nu kansen voor meer actie, terwijl rechts concludeert dat de rode lijn van het kabinet vanaf het begin in drijfzand getrokken was.