RIVM: Rubberkorrels schadelijk voor milieu in de directe omgeving van de velden

De stoffen die uit deze zwarte korrels lekken, kunnen volgens het RIVM terechtkomen in de grond rond de velden of in de bagger in sloten. Op die manier raken het ecosysteem en de biodiversiteit aangetast, schrijft het instituut in zijn dinsdag uitgekomen rapport. Op alle tien door het RIVM onderzochte sportcomplexen lagen de concentraties zink, kobalt en minerale olie boven de milieunorm voor bodem en waterbodem. De concentratie zink bij een bezocht kunstgrasveld van 28 jaar oud was zelfs tweehonderd keer hoger dan gebruikelijk. Bij een test met watervlooien op dit veld trad ‘acute toxiciteit’ op.

De conclusies vormen nieuwe munitie voor de tegenstanders van kunstgraskorrels, wakker geschud door een tv-uitzending van Zembla in oktober 2016. Daarna ontstond grote onrust bij sporters en sportverenigingen over de veiligheid van sporten op rubbergranulaatkorrels. Het RIVM onderzocht bij honderd velden de concentratie kankerverwekkende stoffen en concludeerde dat het schadelijke effect op de gezondheid van sporters ‘praktisch verwaarloosbaar’ was. Ook kon geen verband worden gelegd tussen sporten op rubbergranulaat en leukemie op lymfeklierkanker.

Het RIVM ging destijds niet in op de eventuele gevolgen voor het milieu. Dat doet het wel in zijn laatste studie die er kwam op verzoek van staatssecretaris Stientje van Veldhoven (D66, Infrastructuur en Waterstaat). Zij reageerde op Kamervragen naar aanleiding van een Zembla-uitzending waarin deskundigen er ook al op wezen dat de korrels schadelijk kunnen zijn voor het milieu.

De onderzochte kunstgrasvelden waren tussen de 10 en 28 jaar oud. Het RIVM bezocht alleen complexen die over beide ondergronden beschikten. Ook moesten de velden afwateren op een sloot in de nabije omgeving. De milieubelasting van het echte gras was stukken lager dan het kunstgrasveld.

Het RIVM waagt zich niet aan de vraag of de onderzochte velden gesaneerd moeten worden. Het raadt wel aan maatregelen te nemen om de verspreiding van rubberkorrels naar de bermgrond te voorkomen en om de verspreiding van stoffen via het drainagewater te beperken. Spelende kinderen en huisdieren die per ongeluk bermgrond binnen krijgen, lopen volgens het onderzoek geen gevaar. Ook het sloot- en grondwater was volgens het RIVM niet aangetast door het kunstgras.

Milieuorganisatie Recycling Netwerk vindt dat de ‘overheid de ogen niet meer mag sluiten’ en eist dat alle velden met kunstgras worden onderzocht. Volgens voorzitter Robbert van Duin is slechts het topje van de ijsberg zichtbaar, omdat er maar tien velden zijn onderzocht. ‘Dit onderzoek is de bevestiging dat het gebruik van versnipperd autobandenafval op sportvelden onaanvaardbare milieurisico’s veroorzaakt.’

RecyBEM, eindverantwoordelijk voor de inzameling en recycling van autobanden, zegt tien jaar geleden al te hebben vastgesteld dat rubbergranulaat buiten het veld belandt door wind, spelers en onderhoud. De organisatie wijst op het samen met de overheid opgestelde zorgplichtdocument, dat beschrijft hoe de verspreiding van de korrels kan worden tegengegaan. ‘Blijkbaar heeft dit nog onvoldoende impact gehad’, concludeert RecyBEM. De organisatie spreekt over een ‘hetze’ tegen rubbergranulaat en wijst erop dat het de gemeenschap minstens 2 miljard euro kost om alle sportvelden van het materiaal te ontdoen.

Het rapport biedt heldere conclusies, oordeelt Martin van den Berg, hoogleraar toxicologie aan de Universiteit Utrecht. ‘Het geeft ondubbelzinnig aan dat rubbergranulaat leidt tot vervuiling van de omringende grond en onderwaterbodem door zware metalen en olie-achtige substanties.’ Hij mist een inschatting van toekomstige risico’s. ‘Eens per zoveel jaar wordt opnieuw rubbergranulaat gestrooid. Dat betekent dat ook de vervuiling van stoffen die nu nog (net) onder de grens zitten op den duur kan toenemen.’

Stoffen die voor mensen niet schadelijk zijn, blijken dat wel voor beestjes die er permanent aan blootstaan. Van den Berg: ‘Als kleine wormpjes en andere beestjes worden blootgesteld aan schadelijke metalen en de concentraties zijn te hoog, dan krijgen ze problemen met de reproductie en kunnen ze doodgaan. Zo verstoor je de onderkant van de voedselketen.’