Redacties die in het SCP-rapport (veel) nieuws lazen, moeten zich afvragen: vervullen we onze taak als filter wel genoeg?

De Volkskrant deed deze week keurig en uitgebreid verslag van De sociale staat van Nederland 2017 van het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP). In deze bijzondere editie blikken de onderzoekers terug op de afgelopen 25 jaar. De conclusies zullen voor menigeen een verrassing zijn geweest: het gaat Nederland en de Nederlanders beter dan vroeger en dat vinden we zelf ook.

Het beeld dat oprijst uit het rapport wijkt nogal af van het beeld dat ontstaat voor wie de media volgt, de sociale media, maar ook onze goeie ouwe krant. Het SCP-werkstuk zou daarom niet alleen aanleiding moeten zijn tot verslaggeving, maar ook tot zelfonderzoek.

Eerst: Wat staat er in dat rapport?

Het gaat ons beter (wat de gewone krantenlezer weleens kan zijn ontgaan, de afgelopen jaren). Ons inkomen is gestegen, de arbeidsparticipatie is hoger, we leven langer, om een paar voorbeelden te noemen. Het opleidingsniveau van de bevolking is hoger dan toen, de criminaliteit is lager en meer mensen sporten. Gaat er dan niets slechter? Jawel, de kwaliteit van ons funderende onderwijs. Ik citeer maar even (want straks heb ik weer een mailbox vol boze onderwijsmensen): 'De prestaties van de huidige generatie scholieren in het basis- en voortgezet onderwijs (zijn) slechter voor met name wiskunde en rekenen dan vijftien tot twintig jaar geleden.'

Er is ook het nodige min of meer stabiel (terwijl de gewone krantenlezer hier licht een achteruitgang kon verwachten). We doen nog net zoveel vrijwilligerswerk als 25 jaar geleden, we hebben nog net zoveel vrije tijd, de politieke participatie is stabiel hoog (al nam het lidmaatschap van politieke partijen fors af), de tevredenheid met de democratie is toegenomen.

We voelen ons beter (terwijl de krantenlezer...). 85 op de 100 Nederlanders vinden dat het eigen huishouden in welvaart leeft en noemen zichzelf gelukkig.

We zijn positiever over migratie (terwijl....). Sheila Sitalsing schreef er deze week weliswaar een terecht scherpe column over (lees dat stuk), maar niettemin is het opmerkelijk: 'Vond in 1994 nog 49 procent van de Nederlanders dat er te veel mensen 'van een andere nationaliteit' in Nederland wonen, in 2017 is dat 31 procent.

Meer weten, ook over de uitdagingen van Nederland? Lees het rapport vooral zelf (www.scp.nl).

Waarom zou een serieuze redactie zich ongemakkelijk moeten voelen over zo'n rapport? Jeroen Boelhouwer, een van de SCP-auteurs, zei tegen het FD: 'Sommige van onze conclusies klinken misschien contraintuïtief. Maar dat komt ook door een luidruchtige minderheid die heel dominant is geworden in het publieke debat en op sociale media.' En wat ik hier aan toevoeg: via dat debat en via die sociale media belandt al die luidruchtige onjuistheid ook nog in de krant.

De redactie die in dit SCP-rapport (veel) nieuws las, moet zich daarom de vraag stellen: vervullen we onze taak als filter wel goed genoeg? Of varianten hierop. Zijn we kritisch genoeg op wat we vertellen aan onze lezers en wat niet? Halen de basisfeiten over de wereld de krant wel voldoende en voldoende prominent? Slagen we er wel in de onzin uit de kolommen te houden? Plaatsen we onze verhalen wel voldoende in de feitelijke context? Zijn we wel analytisch genoeg?

Als trouw én verwoed krantenlezer zou mijn antwoord zijn: dat kan (veel) beter.

Zo vertelt het SCP ons niet alleen vrolijk (en oud) nieuws over Nederland, maar levert het ook (nieuwe) stof voor zelfreflectie in de media.

Frank Kalshoven is directeur van De Argumentenfabriek. Reageren? frank@argumentenfabriek.nl