Reconstructie Dayton-akkoord is fascinerend
Een televisiedocumentaire over de oorlog in Bosnië die spannender is dan een thriller van Hitchcock - het lijkt na de uitvoerige verslaggeving van de laatste jaren een onmogelijke opgave....
The death of Yugoslavia, Ned. 3, 23.29 uur.
Zelfs voor mensen die weinig belangstelling meer kunnen opbrengen voor de gebeurtenissen in het voormalige Joegoslavië heeft regisseur Paul Mitchell opnieuw vijftig minuten fascinerende televisie gemaakt. Het concept is beproefd: de hoofdrolspelers in een historisch drama vertellen achteraf met grote aandacht voor detail hoe een bepaalde ontmoeting verliep of een belangrijke beslissing werd genomen.
In een flitsende montage van korte fragmenten vertellen drie of vier betrokkenen hun verhaal over dezelfde gebeurtenis, afgewisseld met de originele beelden. Om vaart te houden, laat Mitchell soms zelfs een zin van de ene geïnterviewde partij door de ander afmaken. Een verhaal dat zo wordt verteld, geeft niet alleen een sterke indruk van authenticiteit, maar maakt ook dat de kijker op het puntje van zijn stoel gaat zitten.
Toegepast op de gespannen onderhandelingen tussen de leiders van de strijdende partijen in Bosnië en de Amerikaanse regering werkt het concept bijzonder goed. Vooral in de reconstructie van de twintig slopende dagen die de onderhandelaars doorbrachten in de afzondering van de zwaar beveiligde vliegbasis in Dayton, Ohio.
De makers zijn er niet alleen in geslaagd om alle hoofdrolspelers voor de camera te krijgen, maar ook om ze geanimeerd en openhartig te laten vertellen. Het optreden van Milosevic, Tudjman, Izetbegovic, Karadzic, Mladic, Holbrooke en Christopher heeft maandenlang het avondjournaal gedomineerd. Maar we hebben bijvoorbeeld nog niet eerder gezien hoe de Kroatische president Tudzjman lachend een waarschuwingsbrief van de Amerikaanse regering voorleest, die hij kreeg aan de vooravond van zijn beslissende aanval op de Servische Krajina.
De verschillende karakters worden met enkele uitspraken mooi neergezet, zoals Holbrooke als hij grondregel één voor zijn eerste ontmoeting met Karadzic en Mladic formuleert: 'No historical lectures, no bullshit.' We krijgen te horen hoe de gezworen vijanden Milosevic en Siladzic in Dayton tot diep in de nacht aan de joystick van de computer-simulator zaten om het eens te worden over een corridor naar Gorazde, volgens Holbrooke onder het consumeren van grote hoeveelheden alcohol. En we krijgen te zien hoe die computersimulaties er uitzagen.
Het onvermijdelijke nadeel van de gedetailleerde reconstructie van bepaalde momenten is dat sommige andere aspecten onderbelicht blijven. Zoals de vraag waarom de Amerikanen opeens wel aanstuurden op een oplossing voor het conflict die ze tevoren als immoreel van de hand hadden gewezen. De aflevering begint met de val van Srebrenica, maar een nauwkeurige analyse van het VN-optreden, in Nederland zo in de belangstelling, ontbreekt. De documentaire laat echter overtuigend zien hoe Srebrenica in eerste plaats door de Bosniërs zelf was opgegeven. De nationaliteit van de handful of peacekeepers in de enclave wordt als irrelevant gegeven onvermeld gelaten.
Philippe Remarque
